Dzayer/tacawit

Seg Tasanayt s tmaziɣt imunen
Neggez ar: ẓer isebtar, anadi

Dzayer d tamurt (d tict n tmurt) tameqqrant, tebḍa ɣef sen n yimuren imeqqranen (iḥellaqen): aɣir (tamnaḍt) n ugafa llan deg-s yizuɣar (igmuren), idurar, iɣezran d yitengaṛ i d-yusin ɣer yidis n Yilel Agrakal, akk d temnaḍt (aɣir) n unẓul, i yeṭṭfen 4 n yimuren ɣef 5 seg ucal n tmurt, d tin umi (iwumi) qqaren “Tiniri Tameqqrant” neɣ (ɣen/niɣ) “Aneẓruf”

Asatul:Algeria relief.png
Idurar n Waṭlas, Aneẓruf, Idurar n Uheggar

Icallen

Deg umur n ugafa n tmurt, llan sen n yisura n yidurar i yessiɣren tamurt seg yigmiren n Meṛṛuk alami d asammer n tmurt, ɣer yidis n Yilel Agrakal.

Azrar n yidurar n ugafa d win umi qqaren "Aṭlas n Utell". Amur ameqqran seg yiɣuram n Dzayer zgant-d deg yizuɣar iy d-yezgan gar yidurar n Waṭlas n Utell d Yilel Agrakal. (A)cal n yizuɣar-ayi yekruẓ yerni amur ameqqran seg yimezdaɣ n tmurt din i ttilin (zedɣen). Tamnaḍt-a n ugafa n Dzayer i deg ddukklen yidurar d yizuɣar qqaren-as "(ttel)Atell", yerna llan deg-s yidurar n Waṭlas n Utell, iɣezran i d-yusin jar yidurar-ay d yizuɣar (yiḥginen) am win n Tmettijt, yerni cal i yudsen ɣer yilel d tewririn, macan ttilin jar-asent isukal (insiwen, idgan) yudren mani (ani, manida) i ttwasilin yisugan.

Asaru n yidurar n unẓul d wi(n) umi qqaren "Aṭlas n Uneẓruf" yerni d yyidin ay d idurar i d-yesbedden ijdi n Uneẓruf bacan ur d-yettaweḍ ca ɣer ugafa azegzaw n tmurt. Jar sen-aya n yisura n yidurar, tella tict n temnaḍt d tamirawt n yiwriren d yitengaṛ, d tin umi qqaren "Itengaṛ inijiyen". Tamnaḍt-a d taneqqarut yerna llan di-s yiriɣen (yigelmamen n tisent).

Sen-idin (sen-inin) n yisura n yidurar n ugafa n tmurt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttemlilen (ttemselqayen) deg usammer n tmurt n Dzayer. Deg temnaḍt i deg ttemlilen, (a)cal d aniji (anijay) ama ɣer yidis n yilel (iɣiren n Ǧijel, Skikda d Ɛennaba), ama s daf (daxel/jaj) n tmurt (Qsemṭina). Deg unẓul n temnaḍt-a, ad naf daɣ idurar n Wawras d Yilemmuciyen i yuḍanen d amur seg yidurar n Waṭlas yerni idurar-a ttadfen al yigmiren yellan jar Dzayer d Tunes. Idurar-ayi si zik i llan d tamnaḍt iɣer yulɣa ad tt-yadef ucengu.

Aneẓruf d tict temnaḍt d tamirawt nezzeh (gut), cra seg temnaḍin-nnes yedla-tent yijdi, ma d tiyyiḍ d iẓra ay tent-yeffren. Cra n temnaḍin, ass di aha ad yut unẓar (tametna), reffden-d (ḥemmlen-d/ ttnekkaren-d yisaffen-nsent. Timnaḍin nniḍen, di-sent aman ay d-yerragen (d-itteffɣen) seg wadda (s ddew) n tmuṛt. yerni d waya (daya) akk ay yetteǧǧan ad ilin yimedwan (tilemsin/taliwin) d qič n tizzeyzewt di temnaḍin-a.