Asebter amenzawi : Tameẓla gar ileqman

Seg Tasanayt s tmaziɣt imunen
Neggez ar: ẓer isebtar, anadi
Ajerriḍ 1: Ajerriḍ 1:
Ugar n 7.700 n tnezduɣin ay la yettwabnayen deg Tsemsilt
+
Asɛeddi n yisura i wesfugel n umulli wis 400 n tmettant n Cervantes
  
TISEMSILT 7.768 n tnezduɣin tinagdudin (ɛumumiyya) n lekra ay la yettwabnayen deg twilayt n Tsemsilt i uferru n wugur n tnezduɣt ixuṣṣen ɣef wakken ay d-yenna, ass n lexmis, uwali Abdelhamid Ghazi.
+
LEZZAYER TAMANEɣT I lmend n wesfugel n umulli wis 400 n tmettant n umaru aspenyuli Miguel de Cervantes,  yebda-d, ass n lexmis, wesɛedi n yifetrawen (acriṭa wata’iqiyya) ɣef tmeddurt n umaru-a deg Lezzayer Tamaneɣt.
  
Deg wemyager amayyur (cahri) d tɣemsa i tukci n yisalan yerzan tanezduɣt, yenna-d uwali dakken tanezduɣt-a la tettwebnay deg tɣiwanin yemgerraden n twilayt yernu afmiḍi (nisba) n wewjad n yisenfaren-a yella-d gar 5% deg 60%.
+
Tadyant-a tella-d deg Usudu n Cervantes n Lezzayer Tamaneɣt s wemɛawen d wenmahal n Spenyul deg Lezzayer. Asudu n Cervantes ad d-yesɛeddi 4 n yisura tikkelt i dduṛt, yernu ad ikemmel waya arma d ass n 28 Yebrir. Asaru amezwaru ay d-sɛeddan d « Tisselbiwin n Don Quijote » ay d-yessawalen ɣef wemsudem-nni (caxṣiyya) mechuṛen ay d-yesnulfa umaru-a.
  
Awali la yessefray ad fakent, seg-a ɣer tgara n useggas-a, 1.580 n tnezduɣin n lekra d tid n ussezdeɣ n wid yellan deg yexxamen n diri, gar-asent 700 n tnezduɣin tinagdudin n lekra deg temdint n Tsemsilt, yernu afmiḍi n wewjad n tnezduɣin-a tineggura yewweḍ ɣer 70%.
+
Asaru-a tfures-it-id tliẓri taspenyulit, yettaḍḍaf snat n tsaɛtin yernu yesɛedday-d tidyanin tixatarin (hamma) n Don Quijote d tuqqna-nsent ɣer umezruy d tsertit (tagara n lqern wis 16 d tezwara n wis 17) ay yeǧǧan Cervantes ad yaru ɣef waya. Adlis n Don Quijote yebder-d 5-nni n yiseggasen ay yekka Cervantes d ameḥbus deg Lezzayer Tamaneɣt asmi ay tella ddaw udabu aɛetmani.
  
Seg yidis niḍen, yenna-d uwali dakken mazal ad rnunt ad ttwebnunt 6.538 n tnezduɣin, maca werɛad ur yebdi lebni-nsent imi werɛad ur d-yewjid ttawil (tiṛmisin [carikat]) d wakal n lebni, am wakken ay yesɛa Udiwan n Wesmal d Ussefrek Aṣukan (OPGI) kra n wuguren. Nnig waya, werɛad ur d-ufin daɣ tinariyi (makatib) n tezrawin ay iwatan i usenfar-a.
+
Tadyant-a n wesɛeddi n yisura semman-es « Allus n terzi ɣef Cervantes » yernu tella-d ɣer yidis n yermuden (nacaṭat), gar-asen awway n yibalmuden (talamid) akken ad ḥewwsen deg Lezzayer yernu ad ssnen amkan aydeg yeqqim Cervantes seg 1575 ɣer 1580, ɣef wakken ay d-tenna tnemhalt n Usudu n Cervantes, Raquel Romero Guillemas.
  
Yenna-d daɣ Mass Ghazi dakken ttwakksent 820 n tnezduɣin ixuṣṣen neɣ ur iwatan i tnezduɣt deg 11 n yimukan n twilayt seg wasmi ay tebda temzelt (ɛamaliyya) n wallus n ussezdeɣ yellan d aḥric seg wahil n tnezduɣt ixuṣṣen.
+
Tirzi-a d-yellan i lfayda n yibalmuden n yiɣerbazen inagduden d wusligen s wemɛawen d tɣiwant n Mohamed-Belouizdad, ad teqleɛ seg Leqṣer n Ṛṛeyyas (Bastion 23), ad tekk ɣef Teqṣebt n Lezzayer, sakkin ad taweḍ ɣer Yefri n Cervantes d-yusan deg wegmam (ḥayy) n Lḥamma, anda ay yeffer umaru-nni d 13 seg yimeddukal-nnes asmi ay yeɛreḍ ad yerwel.
 +
 
 +
Ifri-nni ay yeqqimen acḥal yettweǧǧ, yuɣal yesɛa taɛessast yernu tṣeggem tɣiwant n Belouizdad aḥric seg-s s lemɛawna d tmahelt (safara) n Spenyul deg Lezzayer. Nnig waya, seg yimir-n ɣer wass-a, uɣalent ttilint-d din tnemsal (waracat) i yigerdan.
 +
 
 +
Ass n 23 Yebrir yellan d amulli n tmettant n Cervantes (yemmuten deg 1616), ad yili daɣ d ass n « tɣuri yettkemmilen » n wedlis n « Don Quijote de la Mancha » s tutlayin yemgerraden deg Usudu adelsan aspenyuli.

Tasiwelt n wass 15:07, 8 Yebrir 2016

ⴰⵙⵄⴻⴷⴷⵉ ⵏ ⵢⵉⵙⵓⵔⴰ ⵉ ⵡⴻⵙⴼⵓⴳⴻⵍ ⵏ ⵓⵎⵓⵍⵍⵉ ⵡⵉⵙ 400 ⵏ ⵜⵎⴻⵜⵜⴰⵏⵜ ⵏ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ

ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ ⵜⴰⵎⴰⵏⴻⵖⵜ – ⵉ ⵍⵎⴻⵏⴷ ⵏ ⵡⴻⵙⴼⵓⴳⴻⵍ ⵏ ⵓⵎⵓⵍⵍⵉ ⵡⵉⵙ 400 ⵏ ⵜⵎⴻⵜⵜⴰⵏⵜ ⵏ ⵓⵎⴰⵔⵓ ⴰⵙⵒⴻⵏⵢⵓⵍⵉ ⵎⵉⴳⵓⴻⵍ ⴷⴻ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ, ⵢⴻⴱⴷⴰ-ⴷ, ⴰⵙⵙ ⵏ ⵍⴻⵅⵎⵉⵙ, ⵡⴻⵙⵄⴻⴷⵉ ⵏ ⵢⵉⴼⴻⵜⵔⴰⵡⴻⵏ (ⴰⵛⵔⵉⵟⴰ ⵡⴰⵜⴰ’ⵉⵇⵉⵢⵢⴰ) ⵖⴻⴼ ⵜⵎⴻⴷⴷⵓⵔⵜ ⵏ ⵓⵎⴰⵔⵓ-ⴰ ⴷⴻⴳ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ ⵜⴰⵎⴰⵏⴻⵖⵜ.

ⵜⴰⴷⵢⴰⵏⵜ-ⴰ ⵜⴻⵍⵍⴰ-ⴷ ⴷⴻⴳ ⵓⵙⵓⴷⵓ ⵏ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ ⵏ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ ⵜⴰⵎⴰⵏⴻⵖⵜ ⵙ ⵡⴻⵎⵄⴰⵡⴻⵏ ⴷ ⵡⴻⵏⵎⴰⵀⴰⵍ ⵏ ⵙⵒⴻⵏⵢⵓⵍ ⴷⴻⴳ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ. ⴰⵙⵓⴷⵓ ⵏ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ ⴰⴷ ⴷ-ⵢⴻⵙⵄⴻⴷⴷⵉ 4 ⵏ ⵢⵉⵙⵓⵔⴰ ⵜⵉⴽⴽⴻⵍⵜ ⵉ ⴷⴷⵓⵕⵜ, ⵢⴻⵔⵏⵓ ⴰⴷ ⵉⴽⴻⵎⵎⴻⵍ ⵡⴰⵢⴰ ⴰⵔⵎⴰ ⴷ ⴰⵙⵙ ⵏ 28 ⵢⴻⴱⵔⵉⵔ. ⴰⵙⴰⵔⵓ ⴰⵎⴻⵣⵡⴰⵔⵓ ⴰⵢ ⴷ-ⵙⵄⴻⴷⴷⴰⵏ ⴷ « ⵜⵉⵙⵙⴻⵍⴱⵉⵡⵉⵏ ⵏ ⴷⵧⵏ ⵇⵓⵉⵊⵧⵜⴻ » ⴰⵢ ⴷ-ⵢⴻⵙⵙⴰⵡⴰⵍⴻⵏ ⵖⴻⴼ ⵡⴻⵎⵙⵓⴷⴻⵎ-ⵏⵏⵉ (ⵛⴰⵅⵚⵉⵢⵢⴰ) ⵎⴻⵛⵀⵓⵕⴻⵏ ⴰⵢ ⴷ-ⵢⴻⵙⵏⵓⵍⴼⴰ ⵓⵎⴰⵔⵓ-ⴰ.

ⴰⵙⴰⵔⵓ-ⴰ ⵜⴼⵓⵔⴻⵙ-ⵉⵜ-ⵉⴷ ⵜⵍⵉⵥⵔⵉ ⵜⴰⵙⵒⴻⵏⵢⵓⵍⵉⵜ, ⵢⴻⵜⵜⴰⴹⴹⴰⴼ ⵙⵏⴰⵜ ⵏ ⵜⵙⴰⵄⵜⵉⵏ ⵢⴻⵔⵏⵓ ⵢⴻⵙⵄⴻⴷⴷⴰⵢ-ⴷ ⵜⵉⴷⵢⴰⵏⵉⵏ ⵜⵉⵅⴰⵜⴰⵔⵉⵏ (ⵀⴰⵎⵎⴰ) ⵏ ⴷⵧⵏ ⵇⵓⵉⵊⵧⵜⴻ ⴷ ⵜⵓⵇⵇⵏⴰ-ⵏⵙⴻⵏⵜ ⵖⴻⵔ ⵓⵎⴻⵣⵔⵓⵢ ⴷ ⵜⵙⴻⵔⵜⵉⵜ (ⵜⴰⴳⴰⵔⴰ ⵏ ⵍⵇⴻⵔⵏ ⵡⵉⵙ 16 ⴷ ⵜⴻⵣⵡⴰⵔⴰ ⵏ ⵡⵉⵙ 17) ⴰⵢ ⵢⴻⴵⴵⴰⵏ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ ⴰⴷ ⵢⴰⵔⵓ ⵖⴻⴼ ⵡⴰⵢⴰ. ⴰⴷⵍⵉⵙ ⵏ ⴷⵧⵏ ⵇⵓⵉⵊⵧⵜⴻ ⵢⴻⴱⴷⴻⵔ-ⴷ 5-ⵏⵏⵉ ⵏ ⵢⵉⵙⴻⴳⴳⴰⵙⴻⵏ ⴰⵢ ⵢⴻⴽⴽⴰ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ ⴷ ⴰⵎⴻⵃⴱⵓⵙ ⴷⴻⴳ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ ⵜⴰⵎⴰⵏⴻⵖⵜ ⴰⵙⵎⵉ ⴰⵢ ⵜⴻⵍⵍⴰ ⴷⴷⴰⵡ ⵓⴷⴰⴱⵓ ⴰⵄⴻⵜⵎⴰⵏⵉ.

ⵜⴰⴷⵢⴰⵏⵜ-ⴰ ⵏ ⵡⴻⵙⵄⴻⴷⴷⵉ ⵏ ⵢⵉⵙⵓⵔⴰ ⵙⴻⵎⵎⴰⵏ-ⴻⵙ « ⴰⵍⵍⵓⵙ ⵏ ⵜⴻⵔⵣⵉ ⵖⴻⴼ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ » ⵢⴻⵔⵏⵓ ⵜⴻⵍⵍⴰ-ⴷ ⵖⴻⵔ ⵢⵉⴷⵉⵙ ⵏ ⵢⴻⵔⵎⵓⴷⴻⵏ (ⵏⴰⵛⴰⵟⴰⵜ), ⴳⴰⵔ-ⴰⵙⴻⵏ ⴰⵡⵡⴰⵢ ⵏ ⵢⵉⴱⴰⵍⵎⵓⴷⴻⵏ (ⵜⴰⵍⴰⵎⵉⴷ) ⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⴷ ⵃⴻⵡⵡⵙⴻⵏ ⴷⴻⴳ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ ⵢⴻⵔⵏⵓ ⴰⴷ ⵙⵙⵏⴻⵏ ⴰⵎⴽⴰⵏ ⴰⵢⴷⴻⴳ ⵢⴻⵇⵇⵉⵎ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ ⵙⴻⴳ 1575 ⵖⴻⵔ 1580, ⵖⴻⴼ ⵡⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⵢ ⴷ-ⵜⴻⵏⵏⴰ ⵜⵏⴻⵎⵀⴰⵍⵜ ⵏ ⵓⵙⵓⴷⵓ ⵏ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ, ⵔⴰⵇⵓⴻⵍ ⵔⵧⵎⴻⵔⵧ ⴳⵓⵉⵍⵍⴻⵎⴰⵙ.

ⵜⵉⵔⵣⵉ-ⴰ ⴷ-ⵢⴻⵍⵍⴰⵏ ⵉ ⵍⴼⴰⵢⴷⴰ ⵏ ⵢⵉⴱⴰⵍⵎⵓⴷⴻⵏ ⵏ ⵢⵉⵖⴻⵔⴱⴰⵣⴻⵏ ⵉⵏⴰⴳⴷⵓⴷⴻⵏ ⴷ ⵡⵓⵙⵍⵉⴳⴻⵏ ⵙ ⵡⴻⵎⵄⴰⵡⴻⵏ ⴷ ⵜⵖⵉⵡⴰⵏⵜ ⵏ ⵎⵧⵀⴰⵎⴻⴷ-ⴱⴻⵍⵧⵓⵉⵣⴷⴰⴷ, ⴰⴷ ⵜⴻⵇⵍⴻⵄ ⵙⴻⴳ ⵍⴻⵇⵚⴻⵔ ⵏ ⵕⵕⴻⵢⵢⴰⵙ (ⴱⴰⵙⵜⵉⵧⵏ 23), ⴰⴷ ⵜⴻⴽⴽ ⵖⴻⴼ ⵜⴻⵇⵚⴻⴱⵜ ⵏ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ, ⵙⴰⴽⴽⵉⵏ ⴰⴷ ⵜⴰⵡⴻⴹ ⵖⴻⵔ ⵢⴻⴼⵔⵉ ⵏ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ ⴷ-ⵢⵓⵙⴰⵏ ⴷⴻⴳ ⵡⴻⴳⵎⴰⵎ (ⵃⴰⵢⵢ) ⵏ ⵍⵃⴰⵎⵎⴰ, ⴰⵏⴷⴰ ⴰⵢ ⵢⴻⴼⴼⴻⵔ ⵓⵎⴰⵔⵓ-ⵏⵏⵉ ⴷ 13 ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵎⴻⴷⴷⵓⴽⴰⵍ-ⵏⵏⴻⵙ ⴰⵙⵎⵉ ⴰⵢ ⵢⴻⵄⵔⴻⴹ ⴰⴷ ⵢⴻⵔⵡⴻⵍ.

ⵉⴼⵔⵉ-ⵏⵏⵉ ⴰⵢ ⵢⴻⵇⵇⵉⵎⴻⵏ ⴰⵛⵃⴰⵍ ⵢⴻⵜⵜⵡⴻⴵⴵ, ⵢⵓⵖⴰⵍ ⵢⴻⵙⵄⴰ ⵜⴰⵄⴻⵙⵙⴰⵙⵜ ⵢⴻⵔⵏⵓ ⵜⵚⴻⴳⴳⴻⵎ ⵜⵖⵉⵡⴰⵏⵜ ⵏ ⴱⴻⵍⵧⵓⵉⵣⴷⴰⴷ ⴰⵃⵔⵉⵛ ⵙⴻⴳ-ⵙ ⵙ ⵍⴻⵎⵄⴰⵡⵏⴰ ⴷ ⵜⵎⴰⵀⴻⵍⵜ (ⵙⴰⴼⴰⵔⴰ) ⵏ ⵙⵒⴻⵏⵢⵓⵍ ⴷⴻⴳ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ. ⵏⵏⵉⴳ ⵡⴰⵢⴰ, ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵎⵉⵔ-ⵏ ⵖⴻⵔ ⵡⴰⵙⵙ-ⴰ, ⵓⵖⴰⵍⴻⵏⵜ ⵜⵜⵉⵍⵉⵏⵜ-ⴷ ⴷⵉⵏ ⵜⵏⴻⵎⵙⴰⵍ (ⵡⴰⵔⴰⵛⴰⵜ) ⵉ ⵢⵉⴳⴻⵔⴷⴰⵏ.

ⴰⵙⵙ ⵏ 23 ⵢⴻⴱⵔⵉⵔ ⵢⴻⵍⵍⴰⵏ ⴷ ⴰⵎⵓⵍⵍⵉ ⵏ ⵜⵎⴻⵜⵜⴰⵏⵜ ⵏ ⵛⴻⵔⵠⴰⵏⵜⴻⵙ (ⵢⴻⵎⵎⵓⵜⴻⵏ ⴷⴻⴳ 1616), ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵖ ⴷ ⴰⵙⵙ ⵏ « ⵜⵖⵓⵔⵉ ⵢⴻⵜⵜⴽⴻⵎⵎⵉⵍⴻⵏ » ⵏ ⵡⴻⴷⵍⵉⵙ ⵏ « ⴷⵧⵏ ⵇⵓⵉⵊⵧⵜⴻ ⴷⴻ ⵍⴰ ⵎⴰⵏⵛⵀⴰ » ⵙ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵉⵏ ⵢⴻⵎⴳⴻⵔⵔⴰⴷⴻⵏ ⴷⴻⴳ ⵓⵙⵓⴷⵓ ⴰⴷⴻⵍⵙⴰⵏ ⴰⵙⵒⴻⵏⵢⵓⵍⵉ.