Asebter amenzawi : Tameẓla gar ileqman

Seg Tasanayt s tmaziɣt imunen
Neggez ar: ẓer isebtar, anadi
Ajerriḍ 1: Ajerriḍ 1:
Khatri Eddouh yetthem Meṛṛuk s usseɛweq n lemcawṛat
+
Tusnawt ɣef tṣekka n Kateb Yacine seg 28 ɣer 29 tuber deg Tizi Wezzu
 
+
CHAHID EL-HAFED (imaziren iṣeḥrawiyen) Iɣef n tmagla (wafd) taṣeḥrawit n lemcawṛat, Khatri Eddouh, yenna-d, ass n lḥedd, d akken d idisi ameṛṛuki ay la yesseɛwaqen lemcawṛat i ferru aneggaru n temsalt taṣeḥrawit, yerna yenna-d d akken aɣref-nnes ur yezmir ara ad ikemmel ad yawi tagnit taweɛṛant aydeg yella imir-a.
+
TIZI WEZZU Ad ssuddsen yiwet n tusnawt ɣef tṣekka n uneggal, argaz n umezgun akked umedyaz Kateb Yacine ass n 28 akked 29 tuber ideg nella deg uxxam n yidlesLmulud at Mɛemmer n Tizi Wezzu, i aɣ-d-nnan, ass n letniyen, deg tmehla n Yidles.
 
+
Deg yiwet n tseɣrut (taṣriḥ) i tɣemsa deg umazir n Chahid El-Hafed, mi ifuk umyager n tmagla-a d Christopher Ross (n Yiɣlanen Yeddukklen), yenna-d Khatri Eddouh d akken « tagnit ur tezmir ara ad tkemmel akken tella imir-a » yerna « yessefk ad ifak utɛeddi ɣef Tegduda taɛṛabt taṣeḥrawit tamegdayt d uɣref aṣeḥrawi, am wakken ay yessefk ad tfak tuḍḍfa tameṛṛukit yeffɣen i lqanun ».
+
D asihar adelsan, yers ddaw usentel "Kateb Yacine, d amaru bu tira yegten d udmawen", ideg ara d-ilin yisaragen s yiskasiyen ara xedmen yisdawanen, rnu-as yiwet n tzikent ɣef tudert akked tṣekka n umeskar n Nedjma (Titrit) akked yiwen n uhanay n umezgun, ad segrin s umday (usali) n kra seg yiḍrisen-is, ɣef wakken i d-yura deg uhil heyyan i waya.
 
+
I lmend n waya, iger-d Eddouh tiɣri i Tuddsa n Yiɣlanen Yeddukklen i uḥbas « war leɛḍil » n tkesna-a (ma’sat) aydeg yedder uɣref aṣeḥrawi, yerna yenna-d d akken addud n yidis aṣeḥrawi iban. Aneẓruf Utrim ɣer-s 25 n yiseggasen aya seg wasmi ay la yettemɛawan d Yiɣlanen Yeddukklen yerna akemmel n tegnit akken tella imir-a yuɣal ur yettwaqbal, yili tifrat tawḥidt i taluft-a d tasefrant (istifta’) i ferru n uzekka n uɣref aṣeḥrawi.
+
Seg yimselɣa yellan deg uhil, ad nadder kra n yizewlen n yiḍrisen ara d-inin amedya n "Des Métamorphoses de l’Ane d’Apulée, à la poudre d’intelligence de Kateb Yacine ou le génie populaire réinventé" (Seg yimbiddalen n Uɣyul n Afulay, ɣer uɣebbar n lefhama n Kateb Yacine neɣ tasmedna taɣerfant i umi d-ulsen anulfu), d Fatima Malika Boukhelou ara tt-id-yinin, d tadukturt deg tutlayt akked tɣerma tafransist (tasdawit n Tizi Wezzu), "Nedjma, tira yegten d tuɣac n ugzam neɣ aɣewweɣ n cbaḥa) s ɣur Chebili Ali, d aselmad deg ugezdu n tefransist, "l’Amazighité chez Kateb Yacine" (Timmuzɣa ɣur Kateb Yacine) s ɣur Mohamed Lakhdar Maougal, d aprufisur deg tesdawit n Lezzayer tamaneɣt, "La symbolique de Nedjma" (Azamul n Nedjma) s ɣur Tighilt Mohamed Amokrane, d argaz n umezgun rnu d aselmad n tutlayt tafransist (Tizi Wezzu) akked "Le Cercle des représailles : une révolution qui s’annonce" (Tawinnest n ttaṛ : aseɣret n tegrawla) s ɣur Aini Bettouche, d taselmadt taqburt n tesdawit n tsekla akked tutlayin (Tizi Wezzu).
 
+
Seg yidis niḍen, yenna-d Khatri Eddouh d akken Mass Ross ur yettɛeḍḍil ara ad d-iɣer yiwen n uṛabul i Useqqamu n Tɣellist (laman), d win aydeg ad d-yebder ixeddimen d yimyagren n tezri-nnes taneggarut ɣef temnaḍt, yerna ad d-yili waya d assewjed i terzi ad d-yeg deg tgara n useggas-a Umaru Amatu n Yiɣlanen Yeddukklen ɣef temnaḍt-a.
+
Taggara n tusnawt-a, ad tili deg umezgun amnaḍan Kateb Yacine, imsuddsen heyyan deg uhil yiwen n uhanay ideg ara d-uraren adiwenni n "Cadavre encerclé" akked yeḍrisen yura Kateb Yacine, wid ara ten-id-yuraren d inelmaden n ugezdu n tefransist n tesdawit n Lmulud at Mɛemmer n Tizi Wezzu.
 
+
Iɣef n tmagla taṣeḥrawit n lemcawṛat iger-d daɣ tiɣri i Yiɣlanen Yeddukklen « akken ad ḥebsen Meṛṛuk seg usseqdec n yiɛewwiqen d tunnḍa deg wayen yerzan ferru uɛjil n temsalt taṣeḥrawit aydeg d-yella urkaḍ ufḍiḥ n yizerfan n umdan deg Uneẓruf Utrim yerna yettwaker lxir n tmurt-a ».
+
Ilul Kateb Yacine ass n 6 ɣuct 1929 deg Qṣenṭina. Asmi yesɛa deg leɛmer-is 16 n yiseggasen, yekki deg tesbanit n Ṣṭif n 8 magu 1945, temḥeq-itt deg yidammen temharsa tafransist.
 
+
Mass Ross yebda-d ass n ssebt tuzzya n 3 n wussan ɣef yimaziren n yizrazaɣen iṣeḥrawiyen. Amazun n Yiɣlanen Yeddukklen yedda ad iwali tagnit taweɛṛant aydeg tteddren yizaraɣen iṣeḥrawiyen ay iḥuza
+
Asefru-s amezwaru "Nedjma ou le poème ou le couteau" (Titrit neɣ asefru neɣ tajenwit) i d-iẓergen deg useggas 1946, yemla-d belli ameskar-is d amedyaz ayiwnan, aya yerna yenna-t-id wungal-is mucaɛen "Nedjma".
 +
 +
Kateb Yacine d yiwen n umaru agejdan seg gar imura n tmazɣa isersen lsas n tsekla tatrart s tenfalit tafransist, seg wid daɣen i cetlen asmaynut n umezgun azzayri. Deg useggas 1988, yewwi arraz aɣelnaw n Tsekla. Yemmut umaru s waḍḍan ass n 28 tuber 1989.

Tasiwelt n wass 18:53, 26 Tuber 2015

ⵜⵓⵙⵏⴰⵡⵜ ⵖⴻⴼ ⵜⵚⴻⴽⴽⴰ ⵏ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ ⵙⴻⴳ 28 ⵖⴻⵔ 29 ⵜⵓⴱⴻⵔ ⴷⴻⴳ ⵜⵉⵣⵉ ⵡⴻⵣⵣⵓ

ⵜⵉⵣⵉ ⵡⴻⵣⵣⵓ – ⴰⴷ ⵙⵙⵓⴷⴷⵙⴻⵏ ⵢⵉⵡⴻⵜ ⵏ ⵜⵓⵙⵏⴰⵡⵜ ⵖⴻⴼ ⵜⵚⴻⴽⴽⴰ ⵏ ⵓⵏⴻⴳⴳⴰⵍ, ⴰⵔⴳⴰⵣ ⵏ ⵓⵎⴻⵣⴳⵓⵏ ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵓⵎⴻⴷⵢⴰⵣ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ ⴰⵙⵙ ⵏ 28 ⴰⴽⴽⴻⴷ 29 ⵜⵓⴱⴻⵔ ⵉⴷⴻⴳ ⵏⴻⵍⵍⴰ ⴷⴻⴳ ⵓⵅⵅⴰⵎ ⵏ ⵢⵉⴷⵍⴻⵙⵍⵎⵓⵍⵓⴷ ⴰⵜ ⵎⵄⴻⵎⵎⴻⵔ ⵏ ⵜⵉⵣⵉ ⵡⴻⵣⵣⵓ, ⵉ ⴰⵖ-ⴷ-ⵏⵏⴰⵏ, ⴰⵙⵙ ⵏ ⵍⴻⵜⵏⵉⵢⴻⵏ, ⴷⴻⴳ ⵜⵎⴻⵀⵍⴰ ⵏ ⵢⵉⴷⵍⴻⵙ.

ⴷ ⴰⵙⵉⵀⴰⵔ ⴰⴷⴻⵍⵙⴰⵏ, ⵢⴻⵔⵙ ⴷⴷⴰⵡ ⵓⵙⴻⵏⵜⴻⵍ "ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ, ⴷ ⴰⵎⴰⵔⵓ ⴱⵓ ⵜⵉⵔⴰ ⵢⴻⴳⵜⴻⵏ ⴷ ⵓⴷⵎⴰⵡⴻⵏ", ⵉⴷⴻⴳ ⴰⵔⴰ ⴷ-ⵉⵍⵉⵏ ⵢⵉⵙⴰⵔⴰⴳⴻⵏ ⵙ ⵢⵉⵙⴽⴰⵙⵉⵢⴻⵏ ⴰⵔⴰ ⵅⴻⴷⵎⴻⵏ ⵢⵉⵙⴷⴰⵡⴰⵏⴻⵏ, ⵔⵏⵓ-ⴰⵙ ⵢⵉⵡⴻⵜ ⵏ ⵜⵣⵉⴽⴻⵏⵜ ⵖⴻⴼ ⵜⵓⴷⴻⵔⵜ ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵜⵚⴻⴽⴽⴰ ⵏ ⵓⵎⴻⵙⴽⴰⵔ ⵏ ⵏⴻⴷⵊⵎⴰ (ⵜⵉⵜⵔⵉⵜ) ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵢⵉⵡⴻⵏ ⵏ ⵓⵀⴰⵏⴰⵢ ⵏ ⵓⵎⴻⵣⴳⵓⵏ, ⴰⴷ ⵙⴻⴳⵔⵉⵏ ⵙ ⵓⵎⴷⴰⵢ (ⵓⵙⴰⵍⵉ) ⵏ ⴽⵔⴰ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⴹⵔⵉⵙⴻⵏ-ⵉⵙ, ⵖⴻⴼ ⵡⴰⴽⴽⴻⵏ ⵉ ⴷ-ⵢⵓⵔⴰ ⴷⴻⴳ ⵓⵀⵉⵍ ⵀⴻⵢⵢⴰⵏ ⵉ ⵡⴰⵢⴰ.

ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵎⵙⴻⵍⵖⴰ ⵢⴻⵍⵍⴰⵏ ⴷⴻⴳ ⵓⵀⵉⵍ, ⴰⴷ ⵏⴰⴷⴷⴻⵔ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⵉⵣⴻⵡⵍⴻⵏ ⵏ ⵢⵉⴹⵔⵉⵙⴻⵏ ⴰⵔⴰ ⴷ-ⵉⵏⵉⵏ ⴰⵎⴻⴷⵢⴰ ⵏ "ⴷⴻⵙ ⵎéⵜⴰⵎⵧⵔⵒⵀⵧⵙⴻⵙ ⴷⴻ ⵍ’ⴰⵏⴻ ⴷ’ⴰⵒⵓⵍéⴻ, à ⵍⴰ ⵒⵧⵓⴷⵔⴻ ⴷ’ⵉⵏⵜⴻⵍⵍⵉⴳⴻⵏⵛⴻ ⴷⴻ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ ⵧⵓ ⵍⴻ ⴳéⵏⵉⴻ ⵒⵧⵒⵓⵍⴰⵉⵔⴻ ⵔéⵉⵏⵠⴻⵏⵜé" (ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵎⴱⵉⴷⴷⴰⵍⴻⵏ ⵏ ⵓⵖⵢⵓⵍ ⵏ ⴰⴼⵓⵍⴰⵢ, ⵖⴻⵔ ⵓⵖⴻⴱⴱⴰⵔ ⵏ ⵍⴻⴼⵀⴰⵎⴰ ⵏ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ ⵏⴻⵖ ⵜⴰⵙⵎⴻⴷⵏⴰ ⵜⴰⵖⴻⵔⴼⴰⵏⵜ ⵉ ⵓⵎⵉ ⴷ-ⵓⵍⵙⴻⵏ ⴰⵏⵓⵍⴼⵓ), ⴷ ⴼⴰⵜⵉⵎⴰ ⵎⴰⵍⵉⴽⴰ ⴱⵧⵓⴽⵀⴻⵍⵧⵓ ⴰⵔⴰ ⵜⵜ-ⵉⴷ-ⵢⵉⵏⵉⵏ, ⴷ ⵜⴰⴷⵓⴽⵜⵓⵔⵜ ⴷⴻⴳ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵜⵖⴻⵔⵎⴰ ⵜⴰⴼⵔⴰⵏⵙⵉⵙⵜ (ⵜⴰⵙⴷⴰⵡⵉⵜ ⵏ ⵜⵉⵣⵉ ⵡⴻⵣⵣⵓ), "ⵏⴻⴷⵊⵎⴰ, ⵜⵉⵔⴰ ⵢⴻⴳⵜⴻⵏ ⴷ ⵜⵓⵖⴰⵛ ⵏ ⵓⴳⵣⴰⵎ ⵏⴻⵖ ⴰⵖⴻⵡⵡⴻⵖ ⵏ ⵛⴱⴰⵃⴰ) ⵙ ⵖⵓⵔ ⵛⵀⴻⴱⵉⵍⵉ ⴰⵍⵉ, ⴷ ⴰⵙⴻⵍⵎⴰⴷ ⴷⴻⴳ ⵓⴳⴻⵣⴷⵓ ⵏ ⵜⴻⴼⵔⴰⵏⵙⵉⵙⵜ, "ⵍ’ⴰⵎⴰⵣⵉⴳⵀⵉⵜé ⵛⵀⴻⵣ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ" (ⵜⵉⵎⵎⵓⵣⵖⴰ ⵖⵓⵔ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ) ⵙ ⵖⵓⵔ ⵎⵧⵀⴰⵎⴻⴷ ⵍⴰⴽⵀⴷⴰⵔ ⵎⴰⵧⵓⴳⴰⵍ, ⴷ ⴰⵒⵔⵓⴼⵉⵙⵓⵔ ⴷⴻⴳ ⵜⴻⵙⴷⴰⵡⵉⵜ ⵏ ⵍⴻⵣⵣⴰⵢⴻⵔ ⵜⴰⵎⴰⵏⴻⵖⵜ, "ⵍⴰ ⵙⵢⵎⴱⵧⵍⵉⵇⵓⴻ ⴷⴻ ⵏⴻⴷⵊⵎⴰ" (ⴰⵣⴰⵎⵓⵍ ⵏ ⵏⴻⴷⵊⵎⴰ) ⵙ ⵖⵓⵔ ⵜⵉⴳⵀⵉⵍⵜ ⵎⵧⵀⴰⵎⴻⴷ ⴰⵎⵧⴽⵔⴰⵏⴻ, ⴷ ⴰⵔⴳⴰⵣ ⵏ ⵓⵎⴻⵣⴳⵓⵏ ⵔⵏⵓ ⴷ ⴰⵙⴻⵍⵎⴰⴷ ⵏ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ ⵜⴰⴼⵔⴰⵏⵙⵉⵙⵜ (ⵜⵉⵣⵉ ⵡⴻⵣⵣⵓ) ⴰⴽⴽⴻⴷ "ⵍⴻ ⵛⴻⵔⵛⵍⴻ ⴷⴻⵙ ⵔⴻⵒⵔéⵙⴰⵉⵍⵍⴻⵙ : ⵓⵏⴻ ⵔéⵠⵧⵍⵓⵜⵉⵧⵏ ⵇⵓⵉ ⵙ’ⴰⵏⵏⵧⵏⵛⴻ" (ⵜⴰⵡⵉⵏⵏⴻⵙⵜ ⵏ ⵜⵜⴰⵕ : ⴰⵙⴻⵖⵔⴻⵜ ⵏ ⵜⴻⴳⵔⴰⵡⵍⴰ) ⵙ ⵖⵓⵔ ⴰⵉⵏⵉ ⴱⴻⵜⵜⵧⵓⵛⵀⴻ, ⴷ ⵜⴰⵙⴻⵍⵎⴰⴷⵜ ⵜⴰⵇⴱⵓⵔⵜ ⵏ ⵜⴻⵙⴷⴰⵡⵉⵜ ⵏ ⵜⵙⴻⴽⵍⴰ ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵉⵏ (ⵜⵉⵣⵉ ⵡⴻⵣⵣⵓ).

ⵜⴰⴳⴳⴰⵔⴰ ⵏ ⵜⵓⵙⵏⴰⵡⵜ-ⴰ, ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⴷⴻⴳ ⵓⵎⴻⵣⴳⵓⵏ ⴰⵎⵏⴰⴹⴰⵏ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ, ⵉⵎⵙⵓⴷⴷⵙⴻⵏ ⵀⴻⵢⵢⴰⵏ ⴷⴻⴳ ⵓⵀⵉⵍ ⵢⵉⵡⴻⵏ ⵏ ⵓⵀⴰⵏⴰⵢ ⵉⴷⴻⴳ ⴰⵔⴰ ⴷ-ⵓⵔⴰⵔⴻⵏ ⴰⴷⵉⵡⴻⵏⵏⵉ ⵏ "ⵛⴰⴷⴰⵠⵔⴻ ⴻⵏⵛⴻⵔⵛⵍé" ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵢⴻⴹⵔⵉⵙⴻⵏ ⵢⵓⵔⴰ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ, ⵡⵉⴷ ⴰⵔⴰ ⵜⴻⵏ-ⵉⴷ-ⵢⵓⵔⴰⵔⴻⵏ ⴷ ⵉⵏⴻⵍⵎⴰⴷⴻⵏ ⵏ ⵓⴳⴻⵣⴷⵓ ⵏ ⵜⴻⴼⵔⴰⵏⵙⵉⵙⵜ ⵏ ⵜⴻⵙⴷⴰⵡⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵓⵍⵓⴷ ⴰⵜ ⵎⵄⴻⵎⵎⴻⵔ ⵏ ⵜⵉⵣⵉ ⵡⴻⵣⵣⵓ.

ⵉⵍⵓⵍ ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ ⴰⵙⵙ ⵏ 6 ⵖⵓⵛⵜ 1929 ⴷⴻⴳ ⵇⵚⴻⵏⵟⵉⵏⴰ. ⴰⵙⵎⵉ ⵢⴻⵙⵄⴰ ⴷⴻⴳ ⵍⴻⵄⵎⴻⵔ-ⵉⵙ 16 ⵏ ⵢⵉⵙⴻⴳⴳⴰⵙⴻⵏ, ⵢⴻⴽⴽⵉ ⴷⴻⴳ ⵜⴻⵙⴱⴰⵏⵉⵜ ⵏ ⵚⵟⵉⴼ ⵏ 8 ⵎⴰⴳⵓ 1945, ⵜⴻⵎⵃⴻⵇ-ⵉⵜⵜ ⴷⴻⴳ ⵢⵉⴷⴰⵎⵎⴻⵏ ⵜⴻⵎⵀⴰⵔⵙⴰ ⵜⴰⴼⵔⴰⵏⵙⵉⵙⵜ.

ⴰⵙⴻⴼⵔⵓ-ⵙ ⴰⵎⴻⵣⵡⴰⵔⵓ "ⵏⴻⴷⵊⵎⴰ ⵧⵓ ⵍⴻ ⵒⵧèⵎⴻ ⵧⵓ ⵍⴻ ⵛⵧⵓⵜⴻⴰⵓ" (ⵜⵉⵜⵔⵉⵜ ⵏⴻⵖ ⴰⵙⴻⴼⵔⵓ ⵏⴻⵖ ⵜⴰⵊⴻⵏⵡⵉⵜ) ⵉ ⴷ-ⵉⵥⴻⵔⴳⴻⵏ ⴷⴻⴳ ⵓⵙⴻⴳⴳⴰⵙ 1946, ⵢⴻⵎⵍⴰ-ⴷ ⴱⴻⵍⵍⵉ ⴰⵎⴻⵙⴽⴰⵔ-ⵉⵙ ⴷ ⴰⵎⴻⴷⵢⴰⵣ ⴰⵢⵉⵡⵏⴰⵏ, ⴰⵢⴰ ⵢⴻⵔⵏⴰ ⵢⴻⵏⵏⴰ-ⵜ-ⵉⴷ ⵡⵓⵏⴳⴰⵍ-ⵉⵙ ⵎⵓⵛⴰⵄⴻⵏ "ⵏⴻⴷⵊⵎⴰ".

ⴽⴰⵜⴻⴱ ⵢⴰⵛⵉⵏⴻ ⴷ ⵢⵉⵡⴻⵏ ⵏ ⵓⵎⴰⵔⵓ ⴰⴳⴻⵊⴷⴰⵏ ⵙⴻⴳ ⴳⴰⵔ ⵉⵎⵓⵔⴰ ⵏ ⵜⵎⴰⵣⵖⴰ ⵉⵙⴻⵔⵙⴻⵏ ⵍⵙⴰⵙ ⵏ ⵜⵙⴻⴽⵍⴰ ⵜⴰⵜⵔⴰⵔⵜ ⵙ ⵜⴻⵏⴼⴰⵍⵉⵜ ⵜⴰⴼⵔⴰⵏⵙⵉⵙⵜ, ⵙⴻⴳ ⵡⵉⴷ ⴷⴰⵖⴻⵏ ⵉ ⵛⴻⵜⵍⴻⵏ ⴰⵙⵎⴰⵢⵏⵓⵜ ⵏ ⵓⵎⴻⵣⴳⵓⵏ ⴰⵣⵣⴰⵢⵔⵉ. ⴷⴻⴳ ⵓⵙⴻⴳⴳⴰⵙ 1988, ⵢⴻⵡⵡⵉ ⴰⵔⵔⴰⵣ ⴰⵖⴻⵍⵏⴰⵡ ⵏ ⵜⵙⴻⴽⵍⴰ. ⵢⴻⵎⵎⵓⵜ ⵓⵎⴰⵔⵓ ⵙ ⵡⴰⴹⴹⴰⵏ ⴰⵙⵙ ⵏ 28 ⵜⵓⴱⴻⵔ 1989.