Asebter amenzawi : Tameẓla gar ileqman

Seg Tasanayt s tmaziɣt imunen
Neggez ar: ẓer isebtar, anadi
Ajerriḍ 1: Ajerriḍ 1:
Asseqdec n uzebg aliktṛunan deg wemkan n lḥebs uɛḍil
+
Imeḍfaren n tebridt tatijanit seg i ddwel n Tefriqt rezfen ɣer yimukan n trebridt deg i Ɛin Maḍi (Leɣwaṭ)
 +
 
 +
LEɣWAṬ- Igin, ass n ttlati, tarbaɛt yiḍeffren tabridt tatijanit ad d-yusin seg i mennawt n ddwel n, Tefriqt. Terzeft ɣer yimukan n terbridt-aya deg i, Ɛin Maḍi, amek i neẓra. Takebbabt-aya teẓra adeg ani yiluln Ccix Aḥmed Tijani d ljameɛ n, Sidi Muḥamed Lḥabib, deg i uɣrem aɣbir. Yellan yerfed yinilen n twacult-nnes tatijanit, u tettwaḍfer s terzeft ɣer weɣrem, Kurdan d lxelwet-nnes deg i, Busemɣun (Lbeyyeḍ).
 
   
 
   
WEHṚAN – Yenna-d unezraf (qaḍi) Derradj Ishak, yellan d amaslaḍ (ɛuḍw) deg Tesmilt Taɣelnawt n Ussetrer n Teɣdemt, ass n ttlata deg Wehṛan, dakken ur yettɛeḍḍil unabaḍ ad yeqbel asseqdec n uzebg aliktṛunan deg wemkan n weḥbas uɛḍil.
+
U deg umkan-aya ufin yinijiwen asegzi d ttfaṣil ɣef yimukanen-aya. Tamawt belli takebbat-aya n, Tefriqt, lal n 250 d yudan usin-d seg ddwel n, Sinigal, Ɣambya, Ɣinya, Muritanya. Ad nesmekti belli tabridt Tatijanit tettwaṣka deg i, Busemɣun, aseggas n 1782, ɣef ufus n, Sidi Aḥmed Tijani (1737-1815), u ɣer-s imeḍefaṛen-nnes deg i umaḍal.
+
Deg yiwen n usarag ay iga deg yijifeṛ n Tmesrit Tagraɣlant n Yimal Asnatwilan (tiknuluǧi) ay yebdan ass n letniyen deg Wehṛan, iwekked-d Mass Derradj dakken asseqdec n uzebg aliktṛunan d « asurif deg webrid n ussetrer » n teɣdemt yernu d ttawil n tɛessast ay sseqdacent aṭas n tmura.
+
+
Ttawil-a yella d aḥric seg tɛessast yernu yettqadar tilelliyin tinterrasanin (fardiyya), am wakken ay yettɛawan ameḥbus ad iɛawed ad yaf amkan-nnes deg tmetti.
+
+
Yenna-d daɣ Mass Derradj dakken ttwaheyyan-d akk ttawilat itwilanen (tiqniyya) i waya yernu asseqdec n uzebg-a ur tettɛeḍḍil ad yebdu, am wakken ay d-yerna dakken azebg-a ad d-yettwaxdam deg wezɣar, maca d imazzayen (xubara’) idzayriyen ad d-yelhun s lebni n uzadur n yisefka d wamek ad yetteddu uzebg-a.
+
 
+
Deg wayen yerzan afaki n ussetrer n teɣdemt, yenna-d unezraf-a dakken la d-ssewjaden yiwen n uzadur n yisefka n lateṛ ajinan (baṣma ǧiniyya) i uferru n temsal yeqqnen ɣer tejrimin.
+

Tasiwelt n wass 18:42, 11 Mayu 2016

ⵉⵎⴻⴹⴼⴰⵔⴻⵏ ⵏ ⵜⴻⴱⵔⵉⴷⵜ ⵜⴰⵜⵉⵊⴰⵏⵉⵜ ⵙⴻⴳ ⵉ ⴷⴷⵡⴻⵍ ⵏ ⵜⴻⴼⵔⵉⵇⵜ ⵔⴻⵣⴼⴻⵏ ⵖⴻⵔ ⵢⵉⵎⵓⴽⴰⵏ ⵏ ⵜⵔⴻⴱⵔⵉⴷⵜ ⴷⴻⴳ ⵉ ⵄⵉⵏ ⵎⴰⴹⵉ (ⵍⴻⵖⵡⴰⵟ)

ⵍⴻⵖⵡⴰⵟ- ⵉⴳⵉⵏ, ⴰⵙⵙ ⵏ ⵜⵜⵍⴰⵜⵉ, ⵜⴰⵔⴱⴰⵄⵜ ⵢⵉⴹⴻⴼⴼⵔⴻⵏ ⵜⴰⴱⵔⵉⴷⵜ ⵜⴰⵜⵉⵊⴰⵏⵉⵜ ⴰⴷ ⴷ-ⵢⵓⵙⵉⵏ ⵙⴻⴳ ⵉ ⵎⴻⵏⵏⴰⵡⵜ ⵏ ⴷⴷⵡⴻⵍ ⵏ, ⵜⴻⴼⵔⵉⵇⵜ. ⵜⴻⵔⵣⴻⴼⵜ ⵖⴻⵔ ⵢⵉⵎⵓⴽⴰⵏ ⵏ ⵜⴻⵔⴱⵔⵉⴷⵜ-ⴰⵢⴰ ⴷⴻⴳ ⵉ, ⵄⵉⵏ ⵎⴰⴹⵉ, ⴰⵎⴻⴽ ⵉ ⵏⴻⵥⵔⴰ. ⵜⴰⴽⴻⴱⴱⴰⴱⵜ-ⴰⵢⴰ ⵜⴻⵥⵔⴰ ⴰⴷⴻⴳ ⴰⵏⵉ ⵢⵉⵍⵓⵍⵏ ⵛⵛⵉⵅ ⴰⵃⵎⴻⴷ ⵜⵉⵊⴰⵏⵉ ⴷ ⵍⵊⴰⵎⴻⵄ ⵏ, ⵙⵉⴷⵉ ⵎⵓⵃⴰⵎⴻⴷ ⵍⵃⴰⴱⵉⴱ, ⴷⴻⴳ ⵉ ⵓⵖⵔⴻⵎ ⴰⵖⴱⵉⵔ. ⵢⴻⵍⵍⴰⵏ ⵢⴻⵔⴼⴻⴷ ⵢⵉⵏⵉⵍⴻⵏ ⵏ ⵜⵡⴰⵛⵓⵍⵜ-ⵏⵏⴻⵙ ⵜⴰⵜⵉⵊⴰⵏⵉⵜ, ⵓ ⵜⴻⵜⵜⵡⴰⴹⴼⴻⵔ ⵙ ⵜⴻⵔⵣⴻⴼⵜ ⵖⴻⵔ ⵡⴻⵖⵔⴻⵎ, ⴽⵓⵔⴷⴰⵏ ⴷ ⵍⵅⴻⵍⵡⴻⵜ-ⵏⵏⴻⵙ ⴷⴻⴳ ⵉ, ⴱⵓⵙⴻⵎⵖⵓⵏ (ⵍⴱⴻⵢⵢⴻⴹ).

ⵓ ⴷⴻⴳ ⵓⵎⴽⴰⵏ-ⴰⵢⴰ ⵓⴼⵉⵏ ⵢⵉⵏⵉⵊⵉⵡⴻⵏ ⴰⵙⴻⴳⵣⵉ ⴷ ⵜⵜⴼⴰⵚⵉⵍ ⵖⴻⴼ ⵢⵉⵎⵓⴽⴰⵏⴻⵏ-ⴰⵢⴰ. ⵜⴰⵎⴰⵡⵜ ⴱⴻⵍⵍⵉ ⵜⴰⴽⴻⴱⴱⴰⵜ-ⴰⵢⴰ ⵏ, ⵜⴻⴼⵔⵉⵇⵜ, ⵍⴰⵍ ⵏ 250 ⴷ ⵢⵓⴷⴰⵏ ⵓⵙⵉⵏ-ⴷ ⵙⴻⴳ ⴷⴷⵡⴻⵍ ⵏ, ⵙⵉⵏⵉⴳⴰⵍ, Ɣⴰⵎⴱⵢⴰ, Ɣⵉⵏⵢⴰ, ⵎⵓⵔⵉⵜⴰⵏⵢⴰ. ⴰⴷ ⵏⴻⵙⵎⴻⴽⵜⵉ ⴱⴻⵍⵍⵉ ⵜⴰⴱⵔⵉⴷⵜ ⵜⴰⵜⵉⵊⴰⵏⵉⵜ ⵜⴻⵜⵜⵡⴰⵚⴽⴰ ⴷⴻⴳ ⵉ, ⴱⵓⵙⴻⵎⵖⵓⵏ, ⴰⵙⴻⴳⴳⴰⵙ ⵏ 1782, ⵖⴻⴼ ⵓⴼⵓⵙ ⵏ, ⵙⵉⴷⵉ ⴰⵃⵎⴻⴷ ⵜⵉⵊⴰⵏⵉ (1737-1815), ⵓ ⵖⴻⵔ-ⵙ ⵉⵎⴻⴹⴻⴼⴰⵕⴻⵏ-ⵏⵏⴻⵙ ⴷⴻⴳ ⵉ ⵓⵎⴰⴹⴰⵍ.