Asebter amenzawi : Tameẓla gar ileqman
Ajerriḍ 1: | Ajerriḍ 1: | ||
− | + | Ufan-d amtiweg uffiɣ ameqran akk ay la yettezzin ɣef sin n yetran | |
− | + | WAciNTuN– Nnan-d kra n yimassanen dakken ufan-d amtiweg (kawkab) ameqran akk ay yettwassnen ar ass-a yettezzi ɣef sin n yetran yemgerraden. | |
− | + | Amtiweg-a uffiɣ (yeffɣen i unagraw afukan) d amtiweg n lgaz meɣɣren anect n Yebṭer (Muctari) yernu ufan-t-id s utiliskup allunan amarikani n Kepler, ɣef wakken ay d-nnan yimesnallunen deg usarag n Tiddukla Tamarikanit n Tesnallunt ay la d-yettilin dduṛt-a deg San Diego (Kalifuṛnya). | |
− | + | Amtiweg-a umi semman Kepler-1647 d netta daɣ ay d amtiweg n ṣṣenf-a ay yesɛan aḥbu (madar) ameqran akk, imi ay yekkat 1.107 n wussan (nnig 3 seg yiseggasen-nneɣ) akken ad ifak tuzzya-nnes ɣef sin-nni n yetran ayɣef yettezzi. | |
− | + | D wa ay d amtiweg wis 11 ay d-ufan yettezzi ɣef 2 n yetran yemgerraden seg wasmi ay d-ufan amezwaru deg 2005. | |
− | + | Amtiweg n Kepler-1647b yesɛa 4,4 n yimelyaṛen n yiseggasen deg leɛmeṛ-nnes, s waya, amtiweg-a d tizzyiwin d Wakal. Yusa-d wemtiweg-a deg tberqet n Tkikla ay ibeɛden s 3.700 n yiseggasen n tafat ɣef Wakal. Aseggas n tafat deg-s 9.460 n yimelyaṛen n yikulumitren. | |
− | Sin n | + | Sin-nni n yetran ayɣef yettezzi wemtiweg-a cuban tafukt-nneɣ. Yiwen seg-sen yugar cwiṭ wayeḍ, ɣef wakken ay d-nnan yemsallunen ay d-yufan aya. Anadi-nsen yettwaqbel akken ad d-yeffeɣ deg Astrophysical Journal (Aɣmis n Tsengama Tallunant). |
− | + | Imassanen ttafen-d imtiwgen uffiɣen mi ad ɛeddin sdat yetri-nni ayɣef ttezzin, dɣa d aya ay yessenqasen, seg leɛḍil, tafat n yetri-nni. Annay (muraqaba) n wenqas-nni n tafat yezmer daɣ ad yeǧǧ imassanen ad ẓren tafekka (kutla) n wemtiweg-nni d wanect ay yebɛed fell-as yetri-nnes. | |
− | D | + | « D acu kan, tifin n yemtiwgen uffiɣen yettezzin ɣef sin n yetran yewɛeṛ ugar », ɣef wakken ay d-yenna William Welsh, d amesnallun deg tesdawit n uwanak n San Diego (SDSU), yiwen seg yimeskaren n unadi-a. |
+ | |||
+ | Akud ay yekkat wemtiweg-nni akken ad iɛeddi ɣef yetri amezwaru d yetri wis sin ur yelli kifkif-is yeznu yezmer ad ibeddel, ɣef wakken ay d-yenna. | ||
+ | |||
+ | Akken kan ad cikken yimesnallunen dakken ufan-d amtiweg uffiɣ, sseqdacen ahilen aselkimanen inaẓiyen (mutaqaddima) akken ad d-afen ma yella ayen walan d amtiweg neɣ uhu, yernu yezmer ad yeḍḍef ccɣel-a akud d aɣezfan. | ||
+ | |||
+ | Yenna-d umesnallun Laurance Doyle n usudu (maɛhad) n SETI (yellan d yiwen seg yemttekkiyen deg unadi-a) dakken iwala amtiweg-a iɛedda, i tikkelt tamezwarut, deg 2011. | ||
+ | |||
+ | D acu kan, armi ay rnan jemɛen-d ugar n yisefka (muɛṭayat) ay ssawḍen ad kksen ccek dakken amtiweg-a yettɛeddi ɣef sin n yetran yemgerraden. | ||
+ | |||
+ | Amtiweg n Kepler-1647b yemgerrad daɣ ɣef yemtiwgen n ṣṣenf-a imi ay yeqreb aṭas ɣer yetran-nnes deg wakud aydeg imtiwgen yettezzin ɣef sin yetran ttilin, s umata, beɛden ɣef yetran-nsen. |
Tasiwelt n wass 12:14, 14 Yunyu 2016
ⵓⴼⴰⵏ-ⴷ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵓⴼⴼⵉⵖ ⴰⵎⴻⵇⵔⴰⵏ ⴰⴽⴽ ⴰⵢ ⵍⴰ ⵢⴻⵜⵜⴻⵣⵣⵉⵏ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ
ⵡⴰⵛⵉⵏⵜⵓⵏ– ⵏⵏⴰⵏ-ⴷ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⵉⵎⴰⵙⵙⴰⵏⴻⵏ ⴷⴰⴽⴽⴻⵏ ⵓⴼⴰⵏ-ⴷ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ (ⴽⴰⵡⴽⴰⴱ) ⴰⵎⴻⵇⵔⴰⵏ ⴰⴽⴽ ⴰⵢ ⵢⴻⵜⵜⵡⴰⵙⵙⵏⴻⵏ ⴰⵔ ⴰⵙⵙ-ⴰ ⵢⴻⵜⵜⴻⵣⵣⵉ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ ⵢⴻⵎⴳⴻⵔⵔⴰⴷⴻⵏ.
ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⴰ ⵓⴼⴼⵉⵖ (ⵢⴻⴼⴼⵖⴻⵏ ⵉ ⵓⵏⴰⴳⵔⴰⵡ ⴰⴼⵓⴽⴰⵏ) ⴷ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵏ ⵍⴳⴰⵣ ⵎⴻⵖⵖⵔⴻⵏ ⴰⵏⴻⵛⵜ ⵏ ⵢⴻⴱⵟⴻⵔ (ⵎⵓⵛⵜⴰⵔⵉ) ⵢⴻⵔⵏⵓ ⵓⴼⴰⵏ-ⵜ-ⵉⴷ ⵙ ⵓⵜⵉⵍⵉⵙⴽⵓⵒ ⴰⵍⵍⵓⵏⴰⵏ ⴰⵎⴰⵔⵉⴽⴰⵏⵉ ⵏ ⴽⴻⵒⵍⴻⵔ, ⵖⴻⴼ ⵡⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⵢ ⴷ-ⵏⵏⴰⵏ ⵢⵉⵎⴻⵙⵏⴰⵍⵍⵓⵏⴻⵏ ⴷⴻⴳ ⵓⵙⴰⵔⴰⴳ ⵏ ⵜⵉⴷⴷⵓⴽⵍⴰ ⵜⴰⵎⴰⵔⵉⴽⴰⵏⵉⵜ ⵏ ⵜⴻⵙⵏⴰⵍⵍⵓⵏⵜ ⴰⵢ ⵍⴰ ⴷ-ⵢⴻⵜⵜⵉⵍⵉⵏ ⴷⴷⵓⵕⵜ-ⴰ ⴷⴻⴳ ⵙⴰⵏ ⴷⵉⴻⴳⵧ (ⴽⴰⵍⵉⴼⵓⵕⵏⵢⴰ).
ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⴰ ⵓⵎⵉ ⵙⴻⵎⵎⴰⵏ ⴽⴻⵒⵍⴻⵔ-1647 ⴷ ⵏⴻⵜⵜⴰ ⴷⴰⵖ ⴰⵢ ⴷ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵏ ⵚⵚⴻⵏⴼ-ⴰ ⴰⵢ ⵢⴻⵙⵄⴰⵏ ⴰⵃⴱⵓ (ⵎⴰⴷⴰⵔ) ⴰⵎⴻⵇⵔⴰⵏ ⴰⴽⴽ, ⵉⵎⵉ ⴰⵢ ⵢⴻⴽⴽⴰⵜ 1.107 ⵏ ⵡⵓⵙⵙⴰⵏ (ⵏⵏⵉⴳ 3 ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵙⴻⴳⴳⴰⵙⴻⵏ-ⵏⵏⴻⵖ) ⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⴷ ⵉⴼⴰⴽ ⵜⵓⵣⵣⵢⴰ-ⵏⵏⴻⵙ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ-ⵏⵏⵉ ⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ ⴰⵢⵖⴻⴼ ⵢⴻⵜⵜⴻⵣⵣⵉ.
ⴷ ⵡⴰ ⴰⵢ ⴷ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵡⵉⵙ 11 ⴰⵢ ⴷ-ⵓⴼⴰⵏ ⵢⴻⵜⵜⴻⵣⵣⵉ ⵖⴻⴼ 2 ⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ ⵢⴻⵎⴳⴻⵔⵔⴰⴷⴻⵏ ⵙⴻⴳ ⵡⴰⵙⵎⵉ ⴰⵢ ⴷ-ⵓⴼⴰⵏ ⴰⵎⴻⵣⵡⴰⵔⵓ ⴷⴻⴳ 2005.
ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵏ ⴽⴻⵒⵍⴻⵔ-1647ⴱ ⵢⴻⵙⵄⴰ 4,4 ⵏ ⵢⵉⵎⴻⵍⵢⴰⵕⴻⵏ ⵏ ⵢⵉⵙⴻⴳⴳⴰⵙⴻⵏ ⴷⴻⴳ ⵍⴻⵄⵎⴻⵕ-ⵏⵏⴻⵙ, ⵙ ⵡⴰⵢⴰ, ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⴰ ⴷ ⵜⵉⵣⵣⵢⵉⵡⵉⵏ ⴷ ⵡⴰⴽⴰⵍ. ⵢⵓⵙⴰ-ⴷ ⵡⴻⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⴰ ⴷⴻⴳ ⵜⴱⴻⵔⵇⴻⵜ ⵏ ⵜⴽⵉⴽⵍⴰ ⴰⵢ ⵉⴱⴻⵄⴷⴻⵏ ⵙ 3.700 ⵏ ⵢⵉⵙⴻⴳⴳⴰⵙⴻⵏ ⵏ ⵜⴰⴼⴰⵜ ⵖⴻⴼ ⵡⴰⴽⴰⵍ. ⴰⵙⴻⴳⴳⴰⵙ ⵏ ⵜⴰⴼⴰⵜ ⴷⴻⴳ-ⵙ 9.460 ⵏ ⵢⵉⵎⴻⵍⵢⴰⵕⴻⵏ ⵏ ⵢⵉⴽⵓⵍⵓⵎⵉⵜⵔⴻⵏ.
ⵙⵉⵏ-ⵏⵏⵉ ⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ ⴰⵢⵖⴻⴼ ⵢⴻⵜⵜⴻⵣⵣⵉ ⵡⴻⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⴰ ⵛⵓⴱⴰⵏ ⵜⴰⴼⵓⴽⵜ-ⵏⵏⴻⵖ. ⵢⵉⵡⴻⵏ ⵙⴻⴳ-ⵙⴻⵏ ⵢⵓⴳⴰⵔ ⵛⵡⵉⵟ ⵡⴰⵢⴻⴹ, ⵖⴻⴼ ⵡⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⵢ ⴷ-ⵏⵏⴰⵏ ⵢⴻⵎⵙⴰⵍⵍⵓⵏⴻⵏ ⴰⵢ ⴷ-ⵢⵓⴼⴰⵏ ⴰⵢⴰ. ⴰⵏⴰⴷⵉ-ⵏⵙⴻⵏ ⵢⴻⵜⵜⵡⴰⵇⴱⴻⵍ ⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⴷ ⴷ-ⵢⴻⴼⴼⴻⵖ ⴷⴻⴳ ⴰⵙⵜⵔⵧⵒⵀⵢⵙⵉⵛⴰⵍ ⵊⵧⵓⵔⵏⴰⵍ (ⴰⵖⵎⵉⵙ ⵏ ⵜⵙⴻⵏⴳⴰⵎⴰ ⵜⴰⵍⵍⵓⵏⴰⵏⵜ).
ⵉⵎⴰⵙⵙⴰⵏⴻⵏ ⵜⵜⴰⴼⴻⵏ-ⴷ ⵉⵎⵜⵉⵡⴳⴻⵏ ⵓⴼⴼⵉⵖⴻⵏ ⵎⵉ ⴰⴷ ⵄⴻⴷⴷⵉⵏ ⵙⴷⴰⵜ ⵢⴻⵜⵔⵉ-ⵏⵏⵉ ⴰⵢⵖⴻⴼ ⵜⵜⴻⵣⵣⵉⵏ, ⴷⵖⴰ ⴷ ⴰⵢⴰ ⴰⵢ ⵢⴻⵙⵙⴻⵏⵇⴰⵙⴻⵏ, ⵙⴻⴳ ⵍⴻⵄⴹⵉⵍ, ⵜⴰⴼⴰⵜ ⵏ ⵢⴻⵜⵔⵉ-ⵏⵏⵉ. ⴰⵏⵏⴰⵢ (ⵎⵓⵔⴰⵇⴰⴱⴰ) ⵏ ⵡⴻⵏⵇⴰⵙ-ⵏⵏⵉ ⵏ ⵜⴰⴼⴰⵜ ⵢⴻⵣⵎⴻⵔ ⴷⴰⵖ ⴰⴷ ⵢⴻⴵⴵ ⵉⵎⴰⵙⵙⴰⵏⴻⵏ ⴰⴷ ⵥⵔⴻⵏ ⵜⴰⴼⴻⴽⴽⴰ (ⴽⵓⵜⵍⴰ) ⵏ ⵡⴻⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⵏⵏⵉ ⴷ ⵡⴰⵏⴻⵛⵜ ⴰⵢ ⵢⴻⴱⵄⴻⴷ ⴼⴻⵍⵍ-ⴰⵙ ⵢⴻⵜⵔⵉ-ⵏⵏⴻⵙ.
« ⴷ ⴰⵛⵓ ⴽⴰⵏ, ⵜⵉⴼⵉⵏ ⵏ ⵢⴻⵎⵜⵉⵡⴳⴻⵏ ⵓⴼⴼⵉⵖⴻⵏ ⵢⴻⵜⵜⴻⵣⵣⵉⵏ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ ⵢⴻⵡⵄⴻⵕ ⵓⴳⴰⵔ », ⵖⴻⴼ ⵡⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⵢ ⴷ-ⵢⴻⵏⵏⴰ ⵡⵉⵍⵍⵉⴰⵎ ⵡⴻⵍⵙⵀ, ⴷ ⴰⵎⴻⵙⵏⴰⵍⵍⵓⵏ ⴷⴻⴳ ⵜⴻⵙⴷⴰⵡⵉⵜ ⵏ ⵓⵡⴰⵏⴰⴽ ⵏ ⵙⴰⵏ ⴷⵉⴻⴳⵧ (ⵙⴷⵙⵓ), ⵢⵉⵡⴻⵏ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵎⴻⵙⴽⴰⵔⴻⵏ ⵏ ⵓⵏⴰⴷⵉ-ⴰ.
ⴰⴽⵓⴷ ⴰⵢ ⵢⴻⴽⴽⴰⵜ ⵡⴻⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⵏⵏⵉ ⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⴷ ⵉⵄⴻⴷⴷⵉ ⵖⴻⴼ ⵢⴻⵜⵔⵉ ⴰⵎⴻⵣⵡⴰⵔⵓ ⴷ ⵢⴻⵜⵔⵉ ⵡⵉⵙ ⵙⵉⵏ ⵓⵔ ⵢⴻⵍⵍⵉ ⴽⵉⴼⴽⵉⴼ-ⵉⵙ ⵢⴻⵣⵏⵓ ⵢⴻⵣⵎⴻⵔ ⴰⴷ ⵉⴱⴻⴷⴷⴻⵍ, ⵖⴻⴼ ⵡⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⵢ ⴷ-ⵢⴻⵏⵏⴰ.
ⴰⴽⴽⴻⵏ ⴽⴰⵏ ⴰⴷ ⵛⵉⴽⴽⴻⵏ ⵢⵉⵎⴻⵙⵏⴰⵍⵍⵓⵏⴻⵏ ⴷⴰⴽⴽⴻⵏ ⵓⴼⴰⵏ-ⴷ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵓⴼⴼⵉⵖ, ⵙⵙⴻⵇⴷⴰⵛⴻⵏ ⴰⵀⵉⵍⴻⵏ ⴰⵙⴻⵍⴽⵉⵎⴰⵏⴻⵏ ⵉⵏⴰⵥⵉⵢⴻⵏ (ⵎⵓⵜⴰⵇⴰⴷⴷⵉⵎⴰ) ⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⴷ ⴷ-ⴰⴼⴻⵏ ⵎⴰ ⵢⴻⵍⵍⴰ ⴰⵢⴻⵏ ⵡⴰⵍⴰⵏ ⴷ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵏⴻⵖ ⵓⵀⵓ, ⵢⴻⵔⵏⵓ ⵢⴻⵣⵎⴻⵔ ⴰⴷ ⵢⴻⴹⴹⴻⴼ ⵛⵛⵖⴻⵍ-ⴰ ⴰⴽⵓⴷ ⴷ ⴰⵖⴻⵣⴼⴰⵏ.
ⵢⴻⵏⵏⴰ-ⴷ ⵓⵎⴻⵙⵏⴰⵍⵍⵓⵏ ⵍⴰⵓⵔⴰⵏⵛⴻ ⴷⵧⵢⵍⴻ ⵏ ⵓⵙⵓⴷⵓ (ⵎⴰⵄⵀⴰⴷ) ⵏ ⵙⴻⵜⵉ (ⵢⴻⵍⵍⴰⵏ ⴷ ⵢⵉⵡⴻⵏ ⵙⴻⴳ ⵢⴻⵎⵜⵜⴻⴽⴽⵉⵢⴻⵏ ⴷⴻⴳ ⵓⵏⴰⴷⵉ-ⴰ) ⴷⴰⴽⴽⴻⵏ ⵉⵡⴰⵍⴰ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⴰ ⵉⵄⴻⴷⴷⴰ, ⵉ ⵜⵉⴽⴽⴻⵍⵜ ⵜⴰⵎⴻⵣⵡⴰⵔⵓⵜ, ⴷⴻⴳ 2011.
ⴷ ⴰⵛⵓ ⴽⴰⵏ, ⴰⵔⵎⵉ ⴰⵢ ⵔⵏⴰⵏ ⵊⴻⵎⵄⴻⵏ-ⴷ ⵓⴳⴰⵔ ⵏ ⵢⵉⵙⴻⴼⴽⴰ (ⵎⵓⵄⵟⴰⵢⴰⵜ) ⴰⵢ ⵙⵙⴰⵡⴹⴻⵏ ⴰⴷ ⴽⴽⵙⴻⵏ ⵛⵛⴻⴽ ⴷⴰⴽⴽⴻⵏ ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ-ⴰ ⵢⴻⵜⵜⵄⴻⴷⴷⵉ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ ⵢⴻⵎⴳⴻⵔⵔⴰⴷⴻⵏ.
ⴰⵎⵜⵉⵡⴻⴳ ⵏ ⴽⴻⵒⵍⴻⵔ-1647ⴱ ⵢⴻⵎⴳⴻⵔⵔⴰⴷ ⴷⴰⵖ ⵖⴻⴼ ⵢⴻⵎⵜⵉⵡⴳⴻⵏ ⵏ ⵚⵚⴻⵏⴼ-ⴰ ⵉⵎⵉ ⴰⵢ ⵢⴻⵇⵔⴻⴱ ⴰⵟⴰⵙ ⵖⴻⵔ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ-ⵏⵏⴻⵙ ⴷⴻⴳ ⵡⴰⴽⵓⴷ ⴰⵢⴷⴻⴳ ⵉⵎⵜⵉⵡⴳⴻⵏ ⵢⴻⵜⵜⴻⵣⵣⵉⵏ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ ⵜⵜⵉⵍⵉⵏ, ⵙ ⵓⵎⴰⵜⴰ, ⴱⴻⵄⴷⴻⵏ ⵖⴻⴼ ⵢⴻⵜⵔⴰⵏ-ⵏⵙⴻⵏ.