Awal:Dzayer : Tameẓla gar ileqman

Seg Tasanayt s tmaziɣt imunen
Neggez ar: ẓer isebtar, anadi
(marra replaced by 'acc' from Mozabite. There's ačč too, but too heavy and transitional for the Rif profile. See Tatoeba 2874788)
(Timattayin replaced by 'n Wannej', but keep it in the word list.)
Ajerriḍ 25: Ajerriḍ 25:
 
Abyas n yidurar n ugafa d '''wenn''' umi qqaren "Aṭlas n Utell". Amur ameqqran n yiɣuram n Dzayer usint-id deg yizuɣar ay yellan jar yidurar n Waṭlas n Utell d Yilel Agrakal. Acal n izuɣar-a yekruẓ. Rni-d, amur ameqqran n yimezdaɣ n tmuṛt din ay zeddɣen. Tamnaḍt-a n ugafa n Dzayer '''ay deg''' munen yidurar d yizuɣar qqaren-as "Atell", rni-d llan deg-s yidurar n Waṭlas n Utell, iɣezran ay d-yusin jar yidurar-a d yizuɣar am '''wenn''' n Tmettijt, rni-d acal ay yudsen ilel d tewririn, maca ttilin jar-asent yideggen yudaren mani ttwasulin yisugan.
 
Abyas n yidurar n ugafa d '''wenn''' umi qqaren "Aṭlas n Utell". Amur ameqqran n yiɣuram n Dzayer usint-id deg yizuɣar ay yellan jar yidurar n Waṭlas n Utell d Yilel Agrakal. Acal n izuɣar-a yekruẓ. Rni-d, amur ameqqran n yimezdaɣ n tmuṛt din ay zeddɣen. Tamnaḍt-a n ugafa n Dzayer '''ay deg''' munen yidurar d yizuɣar qqaren-as "Atell", rni-d llan deg-s yidurar n Waṭlas n Utell, iɣezran ay d-yusin jar yidurar-a d yizuɣar am '''wenn''' n Tmettijt, rni-d acal ay yudsen ilel d tewririn, maca ttilin jar-asent yideggen yudaren mani ttwasulin yisugan.
  
Abyas n idurar n wenẓul d '''wenn''' umi qqaren "Aṭlas n Uneẓruf". D '''inni''' ay yellan d idraren ay tteṭṭfen ijdi n Uneẓruf ḥuma ur d-yettakkʷiḍ cra ɣer ugafa azegzaw n tmuṛt. Jar sin-a n yibuyas n yidurar, tella '''ict''' temnaḍt d tamiriwt n tewririn d tẓuḍiwin. D tenn umi qqaren "Tiẓuḍiwin '''Timattayin''' (tiẓuḍiwin n wannej)". Tamnaḍt-a tuzeɣ llan deg-s yijelmamen n tisent.
+
Abyas n idurar n wenẓul d '''wenn''' umi qqaren "Aṭlas n Uneẓruf". D '''inni''' ay yellan d idraren ay tteṭṭfen ijdi n Uneẓruf ḥuma ur d-yettakkʷiḍ cra ɣer ugafa azegzaw n tmuṛt. Jar sin-a n yibuyas n yidurar, tella '''ict''' temnaḍt d tamiriwt n tewririn d tẓuḍiwin. D tenn umi qqaren "Tiẓuḍiwin n Wannej". Tamnaḍt-a tuzeɣ llan deg-s yijelmamen n tisent.
  
 
Sin-nni n yibuyas n yidurar n ugafa n tmuṛt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttmunen deg wegmuḍ n tmuṛt n Dzayer. Deg temnaḍt '''ay deg''' ttmunen, acal d '''amattay''' am '''ɣer uɣezdis n''' yilel (timnaḍin n Ǧiǧel, Skikda d Ɛennaba), am '''ɣer ugensu''' n tmuṛt (Qsenṭina). Deg wenẓul n temnaḍt-a, ad naf ula d idurar n Wawras d Yilemmucen ay yuḍanen d amur zeg yidurar n Waṭlas. Rni-d, idurar-a ttsiɣin ar ibuda n Dzayer d Tunes. Idurar-a zeg zic ay llan d tamnaḍt n udurri yeggermem ad ten-yadef ucengu.
 
Sin-nni n yibuyas n yidurar n ugafa n tmuṛt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttmunen deg wegmuḍ n tmuṛt n Dzayer. Deg temnaḍt '''ay deg''' ttmunen, acal d '''amattay''' am '''ɣer uɣezdis n''' yilel (timnaḍin n Ǧiǧel, Skikda d Ɛennaba), am '''ɣer ugensu''' n tmuṛt (Qsenṭina). Deg wenẓul n temnaḍt-a, ad naf ula d idurar n Wawras d Yilemmucen ay yuḍanen d amur zeg yidurar n Waṭlas. Rni-d, idurar-a ttsiɣin ar ibuda n Dzayer d Tunes. Idurar-a zeg zic ay llan d tamnaḍt n udurri yeggermem ad ten-yadef ucengu.
  
 
Aneẓruf d '''ict''' temnaḍt d tamiriwt aṭṭas, cra zeg temnaḍin-nnes yedla-tent yijdi, '''tinneḍni''' d iẓra ay tent-yedlin. Cra n temnaḍin, xminni xaf-sent yeccat wenẓar, ḥemmlen yiɣezran-nsent. Timnaḍin nniḍen, deg-sent aman ay d-itteffɣen zeg wadday n tmuṛt. Rni-d, d manaya acc ay ittejjan ad ilin yimedwan d bessi n tuzzeyzewt deg temnaḍin-a.
 
Aneẓruf d '''ict''' temnaḍt d tamiriwt aṭṭas, cra zeg temnaḍin-nnes yedla-tent yijdi, '''tinneḍni''' d iẓra ay tent-yedlin. Cra n temnaḍin, xminni xaf-sent yeccat wenẓar, ḥemmlen yiɣezran-nsent. Timnaḍin nniḍen, deg-sent aman ay d-itteffɣen zeg wadday n tmuṛt. Rni-d, d manaya acc ay ittejjan ad ilin yimedwan d bessi n tuzzeyzewt deg temnaḍin-a.

Tasiwelt n wass 22:59, 24 Furar 2014

Relationship to Maghreb definition - current and historic. Add 'landscape' as heading. Add more to the intro - biggest country in Africa etc.

Could add Atellay, Atellan or Atelli as (a technical?) alternative - Tellian Atlas vs Tell Atlas (At'las n Utell). Utell because it's The Tell (an entity), el Tell "ettell" from Arabic.

Similarly 'n Uneẓruf', but (technically?) Aneẓrufay, i, an.

Rif profile:

Dzayer

Dzayer d ict tmuṛt d tameqqrant, tebḍa xef sin n yimuren imeqqranen :

- Tamnaḍt n ugafa llan deg-s yizuɣar, idurar, iɣezran d tẓuḍiwin ay d-yusin xef uɣezdis n Yilel Agrakal

- Tamnaḍt n wenẓul ay yeṭṭfen 4 zi 5 n yimuren n ucal n tmuṛt. D tenn umi qqaren "Tiniri Tameqqrant" neɣ "Aneẓruf".

Icalen

Deg umur n ugafa n tmuṛt, llan sin n yibuyas n yidurar ay iẓewwan tamuṛt zeg yibuda n Umaṛṛuk ar agmuḍ n tmuṛt, ɣer tma n Yilel Agrakal.

Abyas n yidurar n ugafa d wenn umi qqaren "Aṭlas n Utell". Amur ameqqran n yiɣuram n Dzayer usint-id deg yizuɣar ay yellan jar yidurar n Waṭlas n Utell d Yilel Agrakal. Acal n izuɣar-a yekruẓ. Rni-d, amur ameqqran n yimezdaɣ n tmuṛt din ay zeddɣen. Tamnaḍt-a n ugafa n Dzayer ay deg munen yidurar d yizuɣar qqaren-as "Atell", rni-d llan deg-s yidurar n Waṭlas n Utell, iɣezran ay d-yusin jar yidurar-a d yizuɣar am wenn n Tmettijt, rni-d acal ay yudsen ilel d tewririn, maca ttilin jar-asent yideggen yudaren mani ttwasulin yisugan.

Abyas n idurar n wenẓul d wenn umi qqaren "Aṭlas n Uneẓruf". D inni ay yellan d idraren ay tteṭṭfen ijdi n Uneẓruf ḥuma ur d-yettakkʷiḍ cra ɣer ugafa azegzaw n tmuṛt. Jar sin-a n yibuyas n yidurar, tella ict temnaḍt d tamiriwt n tewririn d tẓuḍiwin. D tenn umi qqaren "Tiẓuḍiwin n Wannej". Tamnaḍt-a tuzeɣ llan deg-s yijelmamen n tisent.

Sin-nni n yibuyas n yidurar n ugafa n tmuṛt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttmunen deg wegmuḍ n tmuṛt n Dzayer. Deg temnaḍt ay deg ttmunen, acal d amattay am ɣer uɣezdis n yilel (timnaḍin n Ǧiǧel, Skikda d Ɛennaba), am ɣer ugensu n tmuṛt (Qsenṭina). Deg wenẓul n temnaḍt-a, ad naf ula d idurar n Wawras d Yilemmucen ay yuḍanen d amur zeg yidurar n Waṭlas. Rni-d, idurar-a ttsiɣin ar ibuda n Dzayer d Tunes. Idurar-a zeg zic ay llan d tamnaḍt n udurri yeggermem ad ten-yadef ucengu.

Aneẓruf d ict temnaḍt d tamiriwt aṭṭas, cra zeg temnaḍin-nnes yedla-tent yijdi, tinneḍni d iẓra ay tent-yedlin. Cra n temnaḍin, xminni xaf-sent yeccat wenẓar, ḥemmlen yiɣezran-nsent. Timnaḍin nniḍen, deg-sent aman ay d-itteffɣen zeg wadday n tmuṛt. Rni-d, d manaya acc ay ittejjan ad ilin yimedwan d bessi n tuzzeyzewt deg temnaḍin-a.