Asebter amenzawi
Tifranin deg Burundi: aselway Nkurunziza yesɛedda awal-nnes, ixṣimen ur steɛṛfen ara s yigmaḍ
BUJUMBURA – Tanmegla taburundit ur testeɛṛef ara, ass n ttlata, s yigmaḍ n tefranin n umni d tɣiwanin ay d-yellan deg Burundi, yerna tenna-d d akkenur tt-rzint ara snat-a n tefranin. Akabar n Sahwanya FRODEBU (Tirni i Tugdut deg Burundi, d takabar n tenmegla) ur testeɛṛef ara s yigmaḍ n tefranin-a deg d akabar n uselway Pierre Nkurunziza (yellan deg udabu) ay irebḥen, ladɣa imi ikabaren n tenmegla d tmetti taɣarimt ɣunzan tifranin-a. « Ur neqbil ara igmaḍ n tefranin-a. Ur yessefk ara ad asen-nsel ula d timesliwt acku ur aɣ-d-rzin ara », ɣef wakken ay d-yenna unmazul n uselway n ukabar n FRODEBU, Frédéric Bamvuginyumvira. « Ti maci d tifranin acku ur tent-ɛussen ara yimanayen n Tedukli Tafriqit d Tdukli Tuṛufit. Nekkni nebɣa tifranin ara d-yufraren seg umciweṛ », ay d-yerna yimḍebber-a n tenmegla. Mass Bamvuginyumvira ixebber-d d akkenllan yimaslaḍen seg ukabar-nnes d yikabaren niḍen n tenmegla ay yettekkan deg tefranin-a, d acu kan, ɣef leḥsab-nnes, imdanen-a « ttwaḥettmen ad deɣren (ad bbuṭin), dɣa d aya ay d-yesskanayen d akkentifranin-a ur llint ara d tilelliyin », yerna yenna-d « wa d amkadan n tefranin ». Tanmegla ɣer-s aṭas aya seg wasmi ay as-tura i uselway n Tseqqamut taɣelnawt timziregt n tefranin (CENI) yerna tenna-as d akkenur tettekkay deg tefranin-a, ur testeɛṛif s wufrinen imaynuten ara d-yufraren seg-sent akken ad ḍḍfen imukan deg tɣiwanin d umni. Ulama werɛad ur d-ffiɣen yigmaḍ unṣiben, tagrawt n Nkurunziza tesfugel rrbeḥ-nnes== S waya, imi ay tɣunza tenmegla tifranin-a, d akabar n uselway, CNDD-FDD, d yimsisan-nnes ara tent-irebḥen, yerna gar yimsisan n ukabar-a, llan kra seg yikabaren iqburen n tmurt am Uprona d FNL. « Ifuk ufray n tewriqin n udɣar deg wakk tinariyin n udɣar deg wakk timnaḍin n Burundi. Deg teswiɛt-a deg d-nessawal, la d-ttwajmaɛen yigmaḍ deg tɣiwanin », ɣef wakken ay d-yenna uneṭṭaq n Tseqqamut n tefranin (CENI). Igmaḍ imezwura ay d-bedren ttawilat n yisalan ssersen akabar n CNDD-FDD (akabar yellan deg udabu) d netta ay d amezwaru deg wakk tinariyin n udɣar, sakkin, yeḍfer-it-it ukabar n Uprona. Igmaḍ uɛḍilen n tefranin n tɣiwanin « ad d-ffɣen ass-a (ttlata) neɣ azekka », yerna igmaḍ imezwura n tefranin n umni ad d-ffɣen azekka, ɣef wakken ay d-xebbren. Nkurunziza yessaweḍ ad yeg ṛṛay-nnes ula ma ddaw lḥeṛs== Tifranin-a d yiwet seg tɣawsiwin ayɣef ur msefhamen ara yidisan isertiyen degg Burundi, ma d tifranin ay d-yetteddun (ayɣef ur d-yelli daɣ umsefham) d tid n tselwit. Pierre Nkurunziza, ay yettwafernen yagi deg 2005 d 2010, yessers-d iman-nnes i tikkelt tis kraḍt (3) ɣer tefranin-a, ula ma aya ixulef tamenḍawt, ɣef wakken ay d-nnan yixṣimen-nnes. Ma d inesɣuma n tɣiwanin ay yettwafernen ass n letniyen, ad fernen, ass n 24 Yulyu, isinaturen n tmurt. Tanmegla d udabu n Burundi ur ssawḍen ara ad msefhamen ɣef waṭas n temsal yeqqnen ɣer tefranin-a, gar-asent timmazwert tis kraḍt n uselway Pierre Nkurunziza. Ma d amɣiwan agraɣlan iwet-d deg ṛṛay n udabu aburundi akken ad yeg tifranin-a ula ma tella-d tiɣri akken ad ttwawexxrent. Yiwen seg yidisan ay d-yegren tiɣri-a d Tadukli Tuṛufit yerna tenna-d d akkenassuddes n tefranin-a tineggura d « taɣawsa n diri mliḥ », am wakken ay d-tenna d akkentimura n Tuṛuft ugadent « ad ternu ad terwi taluft-a talqayant deg tella Burundi ». D ta daɣ ay d tamuɣli n Yiwanaken Yeddukklen ay d-yennan d akkenassuddes n tefranin n umni d ayen ay ixeyyben Washington s telqey imi tifranin-a llant-d « deg tegnit ur iwatan ara akk ».
Tadukli Tafriqit, seg yidis-nnes, tessuter ad ttwawexxrent ama d tifranin-a, ama d tifranin n tselwit, yerna tugi ad tazen imanayen ara iɛassen tifranin-nni n wass n letniyen.
Tadukli Tafriqit, am tmura n temnaḍt ay d-yezzin ɣef Burundi, tger-d tiɣri i beddu n umciweṛ ara yessiwḍen ɣer umsefham i ferru ara idumen n taluft-a ay iḥuzan Burundi, yerna tessuter seg yidisan ay terza temsalt ad qeblen tiɣra n tmura n temnaḍt ay yebɣan ferru n taluft-a.
Ma d Iɣlanen Yeddukklen nnan-d d akkentagnit deg tella Burundi ur twata ara akken ad d-ilint tefranin deg yella laman, ladɣa imi ay d-usant tefranin-a deffir sin n wayyuren n ccwal mgal timmazwert n uselway Nkurunziza ay yebɣan ad yettekki deg tefranin tiselwayanin n 15 Yulyu.
Ccwal-nni ay inekren deg tgara n Yebrir, yegla s 70 n tmeddurin yerna iḥettem ugar n 120.000 n Yiburundiyen akken ad rewlen seg tmurt.
Sɣur Ramdane TAMANI
