Asebter amenzawi
Ufan-d amtiweg uffiɣ ameqran akk ay la yettezzin ɣef sin n yetran
WAciNTuN– Nnan-d kra n yimassanen dakken ufan-d amtiweg (kawkab) ameqran akk ay yettwassnen ar ass-a yettezzi ɣef sin n yetran yemgerraden.
Amtiweg-a uffiɣ (yeffɣen i unagraw afukan) d amtiweg n lgaz meɣɣren anect n Yebṭer (Muctari) yernu ufan-t-id s utiliskup allunan amarikani n Kepler, ɣef wakken ay d-nnan yimesnallunen deg usarag n Tiddukla Tamarikanit n Tesnallunt ay la d-yettilin dduṛt-a deg San Diego (Kalifuṛnya).
Amtiweg-a umi semman Kepler-1647 d netta daɣ ay d amtiweg n ṣṣenf-a ay yesɛan aḥbu (madar) ameqran akk, imi ay yekkat 1.107 n wussan (nnig 3 seg yiseggasen-nneɣ) akken ad ifak tuzzya-nnes ɣef sin-nni n yetran ayɣef yettezzi.
D wa ay d amtiweg wis 11 ay d-ufan yettezzi ɣef 2 n yetran yemgerraden seg wasmi ay d-ufan amezwaru deg 2005.
Amtiweg n Kepler-1647b yesɛa 4,4 n yimelyaṛen n yiseggasen deg leɛmeṛ-nnes, s waya, amtiweg-a d tizzyiwin d Wakal. Yusa-d wemtiweg-a deg tberqet n Tkikla ay ibeɛden s 3.700 n yiseggasen n tafat ɣef Wakal. Aseggas n tafat deg-s 9.460 n yimelyaṛen n yikulumitren.
Sin-nni n yetran ayɣef yettezzi wemtiweg-a cuban tafukt-nneɣ. Yiwen seg-sen yugar cwiṭ wayeḍ, ɣef wakken ay d-nnan yemsallunen ay d-yufan aya. Anadi-nsen yettwaqbel akken ad d-yeffeɣ deg Astrophysical Journal (Aɣmis n Tsengama Tallunant).
Imassanen ttafen-d imtiwgen uffiɣen mi ad ɛeddin sdat yetri-nni ayɣef ttezzin, dɣa d aya ay yessenqasen, seg leɛḍil, tafat n yetri-nni. Annay (muraqaba) n wenqas-nni n tafat yezmer daɣ ad yeǧǧ imassanen ad ẓren tafekka (kutla) n wemtiweg-nni d wanect ay yebɛed fell-as yetri-nnes.
« D acu kan, tifin n yemtiwgen uffiɣen yettezzin ɣef sin n yetran yewɛeṛ ugar », ɣef wakken ay d-yenna William Welsh, d amesnallun deg tesdawit n uwanak n San Diego (SDSU), yiwen seg yimeskaren n unadi-a.
Akud ay yekkat wemtiweg-nni akken ad iɛeddi ɣef yetri amezwaru d yetri wis sin ur yelli kifkif-is yeznu yezmer ad ibeddel, ɣef wakken ay d-yenna.
Akken kan ad cikken yimesnallunen dakken ufan-d amtiweg uffiɣ, sseqdacen ahilen aselkimanen inaẓiyen (mutaqaddima) akken ad d-afen ma yella ayen walan d amtiweg neɣ uhu, yernu yezmer ad yeḍḍef ccɣel-a akud d aɣezfan.
Yenna-d umesnallun Laurance Doyle n usudu (maɛhad) n SETI (yellan d yiwen seg yemttekkiyen deg unadi-a) dakken iwala amtiweg-a iɛedda, i tikkelt tamezwarut, deg 2011.
D acu kan, armi ay rnan jemɛen-d ugar n yisefka (muɛṭayat) ay ssawḍen ad kksen ccek dakken amtiweg-a yettɛeddi ɣef sin n yetran yemgerraden.
Amtiweg n Kepler-1647b yemgerrad daɣ ɣef yemtiwgen n ṣṣenf-a imi ay yeqreb aṭas ɣer yetran-nnes deg wakud aydeg imtiwgen yettezzin ɣef sin yetran ttilin, s umata, beɛden ɣef yetran-nsen.