Dzayer : Tameẓla gar ileqman

Seg Tasanayt s tmaziɣt imunen
Neggez ar: ẓer isebtar, anadi
(rennun for ttkemmilen)
(Links to flavoured versions)
 
(30 n tisiwal tibusarin af amseqdac ur ttumlalent ara)
Ajerriḍ 1: Ajerriḍ 1:
Dzayer d tamurt tameqqrant, tebḍa ɣef sin n yimuren imeqqranen : tamnaḍt n ugafa llan deg-s yizuɣar, idurar, iɣezran d yegʷnan ay d-yezgan s yidis n Yilel Agrakal akked temnaḍt n wenẓul ay yeṭṭfen 4 n yimuren ɣef 5 seg wakal n tmurt, d tin umi qqaren "Tiniri Tameqqrant" neɣ "Aneẓruf"<ref>-{ar: الصحراء‎}-</ref>.
+
Dzayer d tamurt tameqqrant, tebḍa ɣef sin n yimuren imeqqranen : tamnaḍt n ugafa llan deg-s yizuɣar<ref>-{en: plains}-</ref>, idurar, iɣezran d yegʷnan<ref>-{fr: en: plateaux}-</ref> i d-yezgan s yidis n Yilel Agrakal<ref>-{en: Mediterranean Sea}-</ref> akked temnaḍt n wenẓul i yeṭṭfen 4 n yimuren ɣef 5 seg wakal n tmurt, d tin umi qqaren "Tiniri Tameqqrant" neɣ "Aneẓruf"<ref>-{ar: الصحراء‎}-</ref>.
[[File:Algeria relief.png|thumb|The [[Sahara]], the [[Ahaggar Mountains|Ahaggar]] and the [[Atlas Mountains|Atlas]] mountains compose the Algerian relief]]
+
[[File:Algeria relief.png|thumb|Idurar n Waṭlas, Aneẓruf, Idurar n Uheggar]]
  
 
==Akalen==
 
==Akalen==
  
Deg umur n ugafa n tmurt, llan sin n yezraren n yidurar ay izegren tamurt seg tlisa n Meṛṛuk arma d agmuḍ n tmurt, s yidis n Yilel Agrakal.
+
Deg umur n ugafa n tmurt, llan sin n yizurar<ref>-{en: chains}-</ref> n yidurar i izegren tamurt seg tlisa n Meṛṛuk arma d agmuḍ n tmurt, s yidis n Yilel Agrakal.
  
Azrar n yidurar n ugafa d win umi qqaren Aṭlas n Utell. Amur ameqqran seg '''temdinin''' n Dzayer zgant-d deg yizuɣar ay d-yezgan gar yidurar n Waṭlas n Utell d Yilel Agrakal. Akal n yizuɣar-a d '''agilal''' yerna amur ameqqran seg yimezdaɣ n tmurt din ay zedɣen. Tamnaḍt-a n ugafa n Dzayer aydeg ddukklen yidurar d yizuɣar qqaren-as Atell, yerna llan deg-s yidurar n Waṭlas n Utell, iɣezran ay d-yezgan gar yidurar-a d yizuɣar am win n '''Mettijet''', yerna akal ay '''iqerben''' ɣer yilel d tewririn, maca ttilin gar-asent yideggen yudren anda ay ttwabnan yisugan<ref>-{'''lmerṣat'''}-</ref>.  
+
Azrar n yidurar n ugafa d win umi qqaren "Aṭlas n Utell". Amur ameqqran seg yiɣuram n Dzayer zgant-d deg yizuɣar i d-yezgan gar yidurar n Waṭlas n Utell d Yilel Agrakal. Akal n yizuɣar-a yekruẓ yerna amur ameqqran seg yimezdaɣ n tmurt din i zedɣen. Tamnaḍt-a n ugafa n Dzayer i deg ddukklen yidurar d yizuɣar qqaren-as "Atell", yerna llan deg-s yidurar n Waṭlas n Utell, iɣezran i d-yezgan gar yidurar-a d yizuɣar am win n Tmettijt, yerna akal i yudsen ilel d tewririn, maca ttilin gar-asent yideggen yudren anda i ttweṣken yisugan.  
  
Azrar n yidurar n wenẓul d win umi qqaren Aṭlas n Uneẓruf yerna d wid ay d idraren ay d-yesbedden ijdi n Uneẓruf akken ur d-yettaweḍ ara ɣer ugafa azegzaw n tmurt. Gar sin-a n yezraren n yidurar, tella yiwet n temnaḍt d '''tawesɛant''' n tewririn d yegʷnan, d tin umi qqaren Igʷnan Iɛlayanen. Tamnaḍt-a d taqurant yerna llan deg-s yigelmimen n tisent.
+
Azrar n yidurar n wenẓul d win umi qqaren "Aṭlas n Uneẓruf" yerna d wid ay d idurar i d-yesbedden ijdi n Uneẓruf akken ur d-yettaweḍ ara ɣer ugafa azegzaw n tmurt. Gar sin-a n yezraren n yidurar, tella yiwet n temnaḍt d tahrawant n tewririn d yegʷnan, d tin umi qqaren "Igʷnan Unnigen". Tamnaḍt-a d taqurant yerna llan deg-s yigelmimen n tisent.
  
Sin-nni n yezraren n yidurar n ugafa n tmurt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttemlilin deg wegmuḍ n tmurt n Dzayer. Deg temnaḍt aydeg ttemlilin, akal d aɛlayan ama s yidis n yilel (timnaḍin n Ǧiǧel, Skikda d Ɛennaba), ama s jaj n tmurt (Qsenṭina). Deg wenẓul n temnaḍt-a, ad naf daɣ idurar n Wewras d Yilemmucen ay '''yettwaḥesben''' d amur seg yidurar n Waṭlas yerna idurar-a rennun arma d tilisa gar Dzayer d Tunes. Idurar-a seg zik ay llan d tamnaḍt wuɣur ur '''yewɛeṛ''' ad yadef ucengu.
+
Sin-nni n yizurar n yidurar n ugafa n tmurt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttemlilin deg wegmuḍ n tmurt n Dzayer. Deg temnaḍt i deg ttemlilin, akal d unnig ama s yidis n yilel (timnaḍin n Ǧiǧel, Skikda d Ɛennaba), ama s jaj n tmurt (Qsenṭina). Deg wenẓul n temnaḍt-a, ad naf daɣ idurar n Wewras d Yilemmucen i yuḍanen d amur seg yidurar n Waṭlas yerna idurar-a ttsiɣin arma d tilisa gar Dzayer d Tunes. Idurar-a seg zik i llan d tamnaḍt wuɣur yulɣa ad yekcem ucengu.
  
Aneẓruf d tamnaḍt '''tawesɛant''' aṭas, kra seg timnaḍin-nnes idel-itent yejdi, ma d tiyaḍ, d iẓra ay tent-yedlen. Kra n temnaḍin, asmi ara d-iwet deg-sent wenẓar, ḥemmlen yiɣezran-nsent, ma d timnaḍin nniḍen, '''sɛant''' daɣ aman ay d-yetteffɣen seg ddaw tmurt, yerna d aya akk ay yettaǧǧan ad ilin yimedwen d '''cwiṭ''' n tizzegzewt deg temnaḍin-a.
+
Aneẓruf d tamnaḍt tahrawant aṭas, kra seg temnaḍin-ines idel-itent yijdi, ma d tiyaḍ, d iẓra ay tent-yedlen. Kra n temnaḍin, asmi ara d-iwet deg-sent wenẓar, ttačaṛen yiɣezran-nsent, ma d timnaḍin nniḍen, ɣer-sent daɣ aman i d-yetteffɣen seg ddaw tmurt, yerna d aya akk ay yettaǧǧan ad ilin yimedwan d wazuḥ n tizzegzewt deg temnaḍin-a.
  
 
<references/>
 
<references/>
 +
 +
 +
 +
[[Dzayer/tarifit]]
 +
 +
[[Dzayer/tacawit]]
 +
 +
[[Dzayer/taqbaylit]]

Azmez n lqem taneggarut d 02:34, 14 Yulyu 2014

ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⴷ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ ⵜⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏⵜ, ⵜⴻⴱⴹⴰ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⵉⵎⵓⵔⴻⵏ ⵉⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏⴻⵏ : ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⴷⴻⴳ-ⵙ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ[1], ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ, ⵉⵖⴻⵣⵔⴰⵏ ⴷ ⵢⴻⴳⵯⵏⴰⵏ[2] ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵣⴳⴰⵏ ⵙ ⵢⵉⴷⵉⵙ ⵏ ⵢⵉⵍⴻⵍ ⴰⴳⵔⴰⴽⴰⵍ[3] ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ ⵏ ⵡⴻⵏⵥⵓⵍ ⵉ ⵢⴻⵟⵟⴼⴻⵏ 4 ⵏ ⵢⵉⵎⵓⵔⴻⵏ ⵖⴻⴼ 5 ⵙⴻⴳ ⵡⴰⴽⴰⵍ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⵜⵉⵏⵉⵔⵉ ⵜⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏⵜ" ⵏⴻⵖ "ⴰⵏⴻⵥⵔⵓⴼ"[4].

ⴰⵙⴰⵜⵓⵍ:ⴰⵍⴳⴻⵔⵉⴰ ⵔⴻⵍⵉⴻⴼ.ⵒⵏⴳ
ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ, ⴰⵏⴻⵥⵔⵓⴼ, ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵓⵀⴻⴳⴳⴰⵔ

ⴰⴽⴰⵍⴻⵏ

ⴷⴻⴳ ⵓⵎⵓⵔ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⵍⵍⴰⵏ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⵉⵣⵓⵔⴰⵔ[5] ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵉ ⵉⵣⴻⴳⵔⴻⵏ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ ⵙⴻⴳ ⵜⵍⵉⵙⴰ ⵏ ⵎⴻⵕⵕⵓⴽ ⴰⵔⵎⴰ ⴷ ⴰⴳⵎⵓⴹ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⵙ ⵢⵉⴷⵉⵙ ⵏ ⵢⵉⵍⴻⵍ ⴰⴳⵔⴰⴽⴰⵍ.

ⴰⵣⵔⴰⵔ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ". ⴰⵎⵓⵔ ⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵖⵓⵔⴰⵎ ⵏ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⵣⴳⴰⵏⵜ-ⴷ ⴷⴻⴳ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵣⴳⴰⵏ ⴳⴰⵔ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ ⴷ ⵢⵉⵍⴻⵍ ⴰⴳⵔⴰⴽⴰⵍ. ⴰⴽⴰⵍ ⵏ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ-ⴰ ⵢⴻⴽⵔⵓⵥ ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴰⵎⵓⵔ ⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵎⴻⵣⴷⴰⵖ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ ⴷⵉⵏ ⵉ ⵣⴻⴷⵖⴻⵏ. ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ-ⴰ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵏ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⵉ ⴷⴻⴳ ⴷⴷⵓⴽⴽⵍⴻⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⴷ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ-ⴰⵙ "ⴰⵜⴻⵍⵍ", ⵢⴻⵔⵏⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⴷⴻⴳ-ⵙ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ, ⵉⵖⴻⵣⵔⴰⵏ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵣⴳⴰⵏ ⴳⴰⵔ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ-ⴰ ⴷ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ ⴰⵎ ⵡⵉⵏ ⵏ ⵜⵎⴻⵜⵜⵉⵊⵜ, ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴰⴽⴰⵍ ⵉ ⵢⵓⴷⵙⴻⵏ ⵉⵍⴻⵍ ⴷ ⵜⴻⵡⵔⵉⵔⵉⵏ, ⵎⴰⵛⴰ ⵜⵜⵉⵍⵉⵏ ⴳⴰⵔ-ⴰⵙⴻⵏⵜ ⵢⵉⴷⴻⴳⴳⴻⵏ ⵢⵓⴷⵔⴻⵏ ⴰⵏⴷⴰ ⵉ ⵜⵜⵡⴻⵚⴽⴻⵏ ⵢⵉⵙⵓⴳⴰⵏ.

ⴰⵣⵔⴰⵔ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴻⵏⵥⵓⵍ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵏⴻⵥⵔⵓⴼ" ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴷ ⵡⵉⴷ ⴰⵢ ⴷ ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵙⴱⴻⴷⴷⴻⵏ ⵉⵊⴷⵉ ⵏ ⵓⵏⴻⵥⵔⵓⴼ ⴰⴽⴽⴻⵏ ⵓⵔ ⴷ-ⵢⴻⵜⵜⴰⵡⴻⴹ ⴰⵔⴰ ⵖⴻⵔ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⴰⵣⴻⴳⵣⴰⵡ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ. ⴳⴰⵔ ⵙⵉⵏ-ⴰ ⵏ ⵢⴻⵣⵔⴰⵔⴻⵏ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ, ⵜⴻⵍⵍⴰ ⵢⵉⵡⴻⵜ ⵏ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ ⴷ ⵜⴰⵀⵔⴰⵡⴰⵏⵜ ⵏ ⵜⴻⵡⵔⵉⵔⵉⵏ ⴷ ⵢⴻⴳⵯⵏⴰⵏ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⵉⴳⵯⵏⴰⵏ ⵓⵏⵏⵉⴳⴻⵏ". ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ-ⴰ ⴷ ⵜⴰⵇⵓⵔⴰⵏⵜ ⵢⴻⵔⵏⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⴷⴻⴳ-ⵙ ⵢⵉⴳⴻⵍⵎⵉⵎⴻⵏ ⵏ ⵜⵉⵙⴻⵏⵜ.

ⵙⵉⵏ-ⵏⵏⵉ ⵏ ⵢⵉⵣⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ (ⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ ⴷ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵏⴻⵥⵔⵓⴼ) ⵜⵜⴻⵎⵍⵉⵍⵉⵏ ⴷⴻⴳ ⵡⴻⴳⵎⵓⴹ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ ⵏ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ. ⴷⴻⴳ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ ⵉ ⴷⴻⴳ ⵜⵜⴻⵎⵍⵉⵍⵉⵏ, ⴰⴽⴰⵍ ⴷ ⵓⵏⵏⵉⴳ ⴰⵎⴰ ⵙ ⵢⵉⴷⵉⵙ ⵏ ⵢⵉⵍⴻⵍ (ⵜⵉⵎⵏⴰⴹⵉⵏ ⵏ ⴵⵉⴵⴻⵍ, ⵙⴽⵉⴽⴷⴰ ⴷ ⵄⴻⵏⵏⴰⴱⴰ), ⴰⵎⴰ ⵙ ⵊⴰⵊ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ (ⵇⵙⴻⵏⵟⵉⵏⴰ). ⴷⴻⴳ ⵡⴻⵏⵥⵓⵍ ⵏ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ-ⴰ, ⴰⴷ ⵏⴰⴼ ⴷⴰⵖ ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴻⵡⵔⴰⵙ ⴷ ⵢⵉⵍⴻⵎⵎⵓⵛⴻⵏ ⵉ ⵢⵓⴹⴰⵏⴻⵏ ⴷ ⴰⵎⵓⵔ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵢⴻⵔⵏⴰ ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ-ⴰ ⵜⵜⵙⵉⵖⵉⵏ ⴰⵔⵎⴰ ⴷ ⵜⵉⵍⵉⵙⴰ ⴳⴰⵔ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⴷ ⵜⵓⵏⴻⵙ. ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ-ⴰ ⵙⴻⴳ ⵣⵉⴽ ⵉ ⵍⵍⴰⵏ ⴷ ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ ⵡⵓⵖⵓⵔ ⵢⵓⵍⵖⴰ ⴰⴷ ⵢⴻⴽⵛⴻⵎ ⵓⵛⴻⵏⴳⵓ.

ⴰⵏⴻⵥⵔⵓⴼ ⴷ ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ ⵜⴰⵀⵔⴰⵡⴰⵏⵜ ⴰⵟⴰⵙ, ⴽⵔⴰ ⵙⴻⴳ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵉⵏ-ⵉⵏⴻⵙ ⵉⴷⴻⵍ-ⵉⵜⴻⵏⵜ ⵢⵉⵊⴷⵉ, ⵎⴰ ⴷ ⵜⵉⵢⴰⴹ, ⴷ ⵉⵥⵔⴰ ⴰⵢ ⵜⴻⵏⵜ-ⵢⴻⴷⵍⴻⵏ. ⴽⵔⴰ ⵏ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵉⵏ, ⴰⵙⵎⵉ ⴰⵔⴰ ⴷ-ⵉⵡⴻⵜ ⴷⴻⴳ-ⵙⴻⵏⵜ ⵡⴻⵏⵥⴰⵔ, ⵜⵜⴰⵞⴰⵕⴻⵏ ⵢⵉⵖⴻⵣⵔⴰⵏ-ⵏⵙⴻⵏⵜ, ⵎⴰ ⴷ ⵜⵉⵎⵏⴰⴹⵉⵏ ⵏⵏⵉⴹⴻⵏ, ⵖⴻⵔ-ⵙⴻⵏⵜ ⴷⴰⵖ ⴰⵎⴰⵏ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵜⵜⴻⴼⴼⵖⴻⵏ ⵙⴻⴳ ⴷⴷⴰⵡ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴷ ⴰⵢⴰ ⴰⴽⴽ ⴰⵢ ⵢⴻⵜⵜⴰⴵⴵⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⵍⵉⵏ ⵢⵉⵎⴻⴷⵡⴰⵏ ⴷ ⵡⴰⵣⵓⵃ ⵏ ⵜⵉⵣⵣⴻⴳⵣⴻⵡⵜ ⴷⴻⴳ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵉⵏ-ⴰ.

  1. en: plains
  2. fr: en: plateaux
  3. en: Mediterranean Sea
  4. ar: الصحراء‎
  5. en: chains


ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ/ⵜⴰⵔⵉⴼⵉⵜ

ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ/ⵜⴰⵛⴰⵡⵉⵜ

ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ/ⵜⴰⵇⴱⴰⵢⵍⵉⵜ