Dzayer : Tameẓla gar ileqman
(Links to flavoured versions) |
|||
(15 n tisiwal tibusarin af amseqdac ur ttumlalent ara) | |||
Ajerriḍ 1: | Ajerriḍ 1: | ||
− | Dzayer d tamurt tameqqrant, tebḍa ɣef sin n yimuren imeqqranen : tamnaḍt n ugafa llan deg-s yizuɣar, idurar, iɣezran d yegʷnan | + | Dzayer d tamurt tameqqrant, tebḍa ɣef sin n yimuren imeqqranen : tamnaḍt n ugafa llan deg-s yizuɣar<ref>-{en: plains}-</ref>, idurar, iɣezran d yegʷnan<ref>-{fr: en: plateaux}-</ref> i d-yezgan s yidis n Yilel Agrakal<ref>-{en: Mediterranean Sea}-</ref> akked temnaḍt n wenẓul i yeṭṭfen 4 n yimuren ɣef 5 seg wakal n tmurt, d tin umi qqaren "Tiniri Tameqqrant" neɣ "Aneẓruf"<ref>-{ar: الصحراء}-</ref>. |
[[File:Algeria relief.png|thumb|Idurar n Waṭlas, Aneẓruf, Idurar n Uheggar]] | [[File:Algeria relief.png|thumb|Idurar n Waṭlas, Aneẓruf, Idurar n Uheggar]] | ||
==Akalen== | ==Akalen== | ||
− | Deg umur n ugafa n tmurt, llan sin n yizurar n yidurar | + | Deg umur n ugafa n tmurt, llan sin n yizurar<ref>-{en: chains}-</ref> n yidurar i izegren tamurt seg tlisa n Meṛṛuk arma d agmuḍ n tmurt, s yidis n Yilel Agrakal. |
− | Azrar n yidurar n ugafa d win umi qqaren Aṭlas n Utell. Amur ameqqran seg yiɣuram n Dzayer zgant-d deg yizuɣar | + | Azrar n yidurar n ugafa d win umi qqaren "Aṭlas n Utell". Amur ameqqran seg yiɣuram n Dzayer zgant-d deg yizuɣar i d-yezgan gar yidurar n Waṭlas n Utell d Yilel Agrakal. Akal n yizuɣar-a yekruẓ yerna amur ameqqran seg yimezdaɣ n tmurt din i zedɣen. Tamnaḍt-a n ugafa n Dzayer i deg ddukklen yidurar d yizuɣar qqaren-as "Atell", yerna llan deg-s yidurar n Waṭlas n Utell, iɣezran i d-yezgan gar yidurar-a d yizuɣar am win n Tmettijt, yerna akal i yudsen ilel d tewririn, maca ttilin gar-asent yideggen yudren anda i ttweṣken yisugan. |
− | Azrar n yidurar n wenẓul d win umi qqaren Aṭlas n Uneẓruf yerna d wid ay d | + | Azrar n yidurar n wenẓul d win umi qqaren "Aṭlas n Uneẓruf" yerna d wid ay d idurar i d-yesbedden ijdi n Uneẓruf akken ur d-yettaweḍ ara ɣer ugafa azegzaw n tmurt. Gar sin-a n yezraren n yidurar, tella yiwet n temnaḍt d tahrawant n tewririn d yegʷnan, d tin umi qqaren "Igʷnan Unnigen". Tamnaḍt-a d taqurant yerna llan deg-s yigelmimen n tisent. |
− | Sin-nni n yizurar n yidurar n ugafa n tmurt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttemlilin deg wegmuḍ n tmurt n Dzayer. Deg temnaḍt | + | Sin-nni n yizurar n yidurar n ugafa n tmurt (Aṭlas n Utell d Waṭlas n Uneẓruf) ttemlilin deg wegmuḍ n tmurt n Dzayer. Deg temnaḍt i deg ttemlilin, akal d unnig ama s yidis n yilel (timnaḍin n Ǧiǧel, Skikda d Ɛennaba), ama s jaj n tmurt (Qsenṭina). Deg wenẓul n temnaḍt-a, ad naf daɣ idurar n Wewras d Yilemmucen i yuḍanen d amur seg yidurar n Waṭlas yerna idurar-a ttsiɣin arma d tilisa gar Dzayer d Tunes. Idurar-a seg zik i llan d tamnaḍt wuɣur yulɣa ad yekcem ucengu. |
− | Aneẓruf d tamnaḍt | + | Aneẓruf d tamnaḍt tahrawant aṭas, kra seg temnaḍin-ines idel-itent yijdi, ma d tiyaḍ, d iẓra ay tent-yedlen. Kra n temnaḍin, asmi ara d-iwet deg-sent wenẓar, ttačaṛen yiɣezran-nsent, ma d timnaḍin nniḍen, ɣer-sent daɣ aman i d-yetteffɣen seg ddaw tmurt, yerna d aya akk ay yettaǧǧan ad ilin yimedwan d wazuḥ n tizzegzewt deg temnaḍin-a. |
<references/> | <references/> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | [[Dzayer/tarifit]] | ||
+ | |||
+ | [[Dzayer/tacawit]] | ||
+ | |||
+ | [[Dzayer/taqbaylit]] |
Azmez n lqem taneggarut d 02:34, 14 Yulyu 2014
ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⴷ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ ⵜⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏⵜ, ⵜⴻⴱⴹⴰ ⵖⴻⴼ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⵉⵎⵓⵔⴻⵏ ⵉⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏⴻⵏ : ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⴷⴻⴳ-ⵙ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ[1], ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ, ⵉⵖⴻⵣⵔⴰⵏ ⴷ ⵢⴻⴳⵯⵏⴰⵏ[2] ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵣⴳⴰⵏ ⵙ ⵢⵉⴷⵉⵙ ⵏ ⵢⵉⵍⴻⵍ ⴰⴳⵔⴰⴽⴰⵍ[3] ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ ⵏ ⵡⴻⵏⵥⵓⵍ ⵉ ⵢⴻⵟⵟⴼⴻⵏ 4 ⵏ ⵢⵉⵎⵓⵔⴻⵏ ⵖⴻⴼ 5 ⵙⴻⴳ ⵡⴰⴽⴰⵍ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⵜⵉⵏⵉⵔⵉ ⵜⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏⵜ" ⵏⴻⵖ "ⴰⵏⴻⵥⵔⵓⴼ"[4].
ⴰⴽⴰⵍⴻⵏ
ⴷⴻⴳ ⵓⵎⵓⵔ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⵍⵍⴰⵏ ⵙⵉⵏ ⵏ ⵢⵉⵣⵓⵔⴰⵔ[5] ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵉ ⵉⵣⴻⴳⵔⴻⵏ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ ⵙⴻⴳ ⵜⵍⵉⵙⴰ ⵏ ⵎⴻⵕⵕⵓⴽ ⴰⵔⵎⴰ ⴷ ⴰⴳⵎⵓⴹ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⵙ ⵢⵉⴷⵉⵙ ⵏ ⵢⵉⵍⴻⵍ ⴰⴳⵔⴰⴽⴰⵍ.
ⴰⵣⵔⴰⵔ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ". ⴰⵎⵓⵔ ⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵖⵓⵔⴰⵎ ⵏ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⵣⴳⴰⵏⵜ-ⴷ ⴷⴻⴳ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵣⴳⴰⵏ ⴳⴰⵔ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ ⴷ ⵢⵉⵍⴻⵍ ⴰⴳⵔⴰⴽⴰⵍ. ⴰⴽⴰⵍ ⵏ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ-ⴰ ⵢⴻⴽⵔⵓⵥ ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴰⵎⵓⵔ ⴰⵎⴻⵇⵇⵔⴰⵏ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⵎⴻⵣⴷⴰⵖ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ ⴷⵉⵏ ⵉ ⵣⴻⴷⵖⴻⵏ. ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ-ⴰ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵏ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⵉ ⴷⴻⴳ ⴷⴷⵓⴽⴽⵍⴻⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⴷ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ-ⴰⵙ "ⴰⵜⴻⵍⵍ", ⵢⴻⵔⵏⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⴷⴻⴳ-ⵙ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ, ⵉⵖⴻⵣⵔⴰⵏ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵣⴳⴰⵏ ⴳⴰⵔ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ-ⴰ ⴷ ⵢⵉⵣⵓⵖⴰⵔ ⴰⵎ ⵡⵉⵏ ⵏ ⵜⵎⴻⵜⵜⵉⵊⵜ, ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴰⴽⴰⵍ ⵉ ⵢⵓⴷⵙⴻⵏ ⵉⵍⴻⵍ ⴷ ⵜⴻⵡⵔⵉⵔⵉⵏ, ⵎⴰⵛⴰ ⵜⵜⵉⵍⵉⵏ ⴳⴰⵔ-ⴰⵙⴻⵏⵜ ⵢⵉⴷⴻⴳⴳⴻⵏ ⵢⵓⴷⵔⴻⵏ ⴰⵏⴷⴰ ⵉ ⵜⵜⵡⴻⵚⴽⴻⵏ ⵢⵉⵙⵓⴳⴰⵏ.
ⴰⵣⵔⴰⵔ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴻⵏⵥⵓⵍ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵏⴻⵥⵔⵓⴼ" ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴷ ⵡⵉⴷ ⴰⵢ ⴷ ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵙⴱⴻⴷⴷⴻⵏ ⵉⵊⴷⵉ ⵏ ⵓⵏⴻⵥⵔⵓⴼ ⴰⴽⴽⴻⵏ ⵓⵔ ⴷ-ⵢⴻⵜⵜⴰⵡⴻⴹ ⴰⵔⴰ ⵖⴻⵔ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⴰⵣⴻⴳⵣⴰⵡ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ. ⴳⴰⵔ ⵙⵉⵏ-ⴰ ⵏ ⵢⴻⵣⵔⴰⵔⴻⵏ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ, ⵜⴻⵍⵍⴰ ⵢⵉⵡⴻⵜ ⵏ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ ⴷ ⵜⴰⵀⵔⴰⵡⴰⵏⵜ ⵏ ⵜⴻⵡⵔⵉⵔⵉⵏ ⴷ ⵢⴻⴳⵯⵏⴰⵏ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵎⵉ ⵇⵇⴰⵔⴻⵏ "ⵉⴳⵯⵏⴰⵏ ⵓⵏⵏⵉⴳⴻⵏ". ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ-ⴰ ⴷ ⵜⴰⵇⵓⵔⴰⵏⵜ ⵢⴻⵔⵏⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⴷⴻⴳ-ⵙ ⵢⵉⴳⴻⵍⵎⵉⵎⴻⵏ ⵏ ⵜⵉⵙⴻⵏⵜ.
ⵙⵉⵏ-ⵏⵏⵉ ⵏ ⵢⵉⵣⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵓⴳⴰⴼⴰ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ (ⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵜⴻⵍⵍ ⴷ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵏ ⵓⵏⴻⵥⵔⵓⴼ) ⵜⵜⴻⵎⵍⵉⵍⵉⵏ ⴷⴻⴳ ⵡⴻⴳⵎⵓⴹ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ ⵏ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ. ⴷⴻⴳ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ ⵉ ⴷⴻⴳ ⵜⵜⴻⵎⵍⵉⵍⵉⵏ, ⴰⴽⴰⵍ ⴷ ⵓⵏⵏⵉⴳ ⴰⵎⴰ ⵙ ⵢⵉⴷⵉⵙ ⵏ ⵢⵉⵍⴻⵍ (ⵜⵉⵎⵏⴰⴹⵉⵏ ⵏ ⴵⵉⴵⴻⵍ, ⵙⴽⵉⴽⴷⴰ ⴷ ⵄⴻⵏⵏⴰⴱⴰ), ⴰⵎⴰ ⵙ ⵊⴰⵊ ⵏ ⵜⵎⵓⵔⵜ (ⵇⵙⴻⵏⵟⵉⵏⴰ). ⴷⴻⴳ ⵡⴻⵏⵥⵓⵍ ⵏ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵜ-ⴰ, ⴰⴷ ⵏⴰⴼ ⴷⴰⵖ ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴻⵡⵔⴰⵙ ⴷ ⵢⵉⵍⴻⵎⵎⵓⵛⴻⵏ ⵉ ⵢⵓⴹⴰⵏⴻⵏ ⴷ ⴰⵎⵓⵔ ⵙⴻⴳ ⵢⵉⴷⵓⵔⴰⵔ ⵏ ⵡⴰⵟⵍⴰⵙ ⵢⴻⵔⵏⴰ ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ-ⴰ ⵜⵜⵙⵉⵖⵉⵏ ⴰⵔⵎⴰ ⴷ ⵜⵉⵍⵉⵙⴰ ⴳⴰⵔ ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ⴷ ⵜⵓⵏⴻⵙ. ⵉⴷⵓⵔⴰⵔ-ⴰ ⵙⴻⴳ ⵣⵉⴽ ⵉ ⵍⵍⴰⵏ ⴷ ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ ⵡⵓⵖⵓⵔ ⵢⵓⵍⵖⴰ ⴰⴷ ⵢⴻⴽⵛⴻⵎ ⵓⵛⴻⵏⴳⵓ.
ⴰⵏⴻⵥⵔⵓⴼ ⴷ ⵜⴰⵎⵏⴰⴹⵜ ⵜⴰⵀⵔⴰⵡⴰⵏⵜ ⴰⵟⴰⵙ, ⴽⵔⴰ ⵙⴻⴳ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵉⵏ-ⵉⵏⴻⵙ ⵉⴷⴻⵍ-ⵉⵜⴻⵏⵜ ⵢⵉⵊⴷⵉ, ⵎⴰ ⴷ ⵜⵉⵢⴰⴹ, ⴷ ⵉⵥⵔⴰ ⴰⵢ ⵜⴻⵏⵜ-ⵢⴻⴷⵍⴻⵏ. ⴽⵔⴰ ⵏ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵉⵏ, ⴰⵙⵎⵉ ⴰⵔⴰ ⴷ-ⵉⵡⴻⵜ ⴷⴻⴳ-ⵙⴻⵏⵜ ⵡⴻⵏⵥⴰⵔ, ⵜⵜⴰⵞⴰⵕⴻⵏ ⵢⵉⵖⴻⵣⵔⴰⵏ-ⵏⵙⴻⵏⵜ, ⵎⴰ ⴷ ⵜⵉⵎⵏⴰⴹⵉⵏ ⵏⵏⵉⴹⴻⵏ, ⵖⴻⵔ-ⵙⴻⵏⵜ ⴷⴰⵖ ⴰⵎⴰⵏ ⵉ ⴷ-ⵢⴻⵜⵜⴻⴼⴼⵖⴻⵏ ⵙⴻⴳ ⴷⴷⴰⵡ ⵜⵎⵓⵔⵜ, ⵢⴻⵔⵏⴰ ⴷ ⴰⵢⴰ ⴰⴽⴽ ⴰⵢ ⵢⴻⵜⵜⴰⴵⴵⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⵍⵉⵏ ⵢⵉⵎⴻⴷⵡⴰⵏ ⴷ ⵡⴰⵣⵓⵃ ⵏ ⵜⵉⵣⵣⴻⴳⵣⴻⵡⵜ ⴷⴻⴳ ⵜⴻⵎⵏⴰⴹⵉⵏ-ⴰ.